O'qildi: 19
16.12.2025
/ 25 Jumadal-oxira 1447
Fatvo mavzusi: Odob-axloq va maʼnaviyat
Javob
Alloh taologa hamdu sanolar, Rasululloh sollallohu alayhi vasallamga salavot va salomlar bo‘lsin.
Arablarda xatni «vassalom» so‘zi bilan tugatishning hech qanday zarari yo‘q. (Ammo o‘zbek tilida «vassalom», iborasi boshqa ma’noda, gap tamom, boshqa gap bo‘lishi mumkin emas, shuning o‘zi kifoya; bo‘ldi, tamom, degan ma’nolarda ishlatiladi. Arab tilida qo‘llaniladigan «vassalom» esa «so‘zimning so‘ngida sizga salomatlik tilayman yoki va yana bir bor assalomu alaykum varahmatulloh», degan ma’noni anglatadi. Shuning uchun arabcha xat yozhanda: «Va yana bir bor assalomu alaykum varahmatulloh iborasini to‘liq keltirish shart emas, chunki yozuvda qisqartirilgan bo‘lsa-da, yozuvchining maqsadi «vassalom» deyish orqali «va yana bir bor assalomu alaykum varahmatulloh» deb aytmoqchi ekani ma’lum – tarj.).
Lekin yuboruvchi o‘z xatining xotimasida «vassalamu alayka» yoki «vassalamu alaykum» desa, bu afzalroqdir.
Umar roziyallohu anhu qozi Shurayhga yo‘llagan maktubini «vassalamu alayka» deb yakunlaganlar (Sunan an-Nasoiy, 5304). Shuningdek, Umar ibn Abdulaziz ham o‘z amaldorlaridan biriga yozgan xatini shunday tugatgan (Muvatto: Jihod kitobi).
Ibn Kasir «Al-Bidoya van-Nihoya» kitobida Ibn Asokirdan naql qilishicha, Ziyod ibn Abu Sufyon Said ibn Osga hadyalar, mollar va xat yuborgan. Xatda u Saidning qiziga sovchi qo‘yganini aytgan. Hadyalar, mollar va xat yetib kelgach, Said xatni o‘qib, hadyalarni majlisdagilarga tarqatgan, so‘ng unga quyidagi mazmunda go‘zal bir maktub yozgan: «Bismillahir rohmanir rohim! Alloh taolo aytadi:
«Darhaqiqat, inson albatta tug‘yonga tushar — haddidan oshar. O‘zini boy-behojat ko‘rgach, (albatta tug‘yonga tushar). Yo‘q! Albatta inson tug‘yon qiladi. O‘zini behojat ko‘rib» (Alaq: 6-7). Vassalom».
Shuni bilingki, xat yuboruvchi xatni qabul qiluvchiga maktubning boshida to‘liq, tushunarli ibora bilan salom berishi kerak. Bu Payg‘ambar sallallohu alayhi vasallam davrlarida musulmonlar amal qilgan va hozirgacha davom etib kelayotgan odatdir.
Alloh bilguvchiroqdir.
Bu javob foydali bo’ldimi?