O'qildi: 122
18.06.2025
/ 22 Zulhijja 1446
Fatvo mavzusi: Fiqh » Fiqh asoslari » Ilm talab qilish » Muomalalar » Ribo — sudxoʻrlik » Savdo-sotiqqa oid savollar
Savol
Savolim koʻplab muhtoj musulmonlar uchundir, ular oʻqish toʻlov-kontraktini toʻlay olmaganliklari sababli oʻquv dargohlaridan haydalmoqdalar. Ularning koʻpchiligida foizli bank hisoblari bor, lekin ular buni harom boʻlgani uchun ishlatmaydilar. Biz bu foizlarni nima qilishimiz kerak? Ularni bankka qoldirishimiz kerakmi yoki bu holatda gʻayriislomiy taʼlim muassasalariga oʻqish haqini toʻlash uchun ishlatish mumkinmi? Ishonarli dalillar keltirishingizni soʻrayman. Bu masala juda muhim va dolzarb, chunki yangi semestr endigina boshlandi va toʻlov-kontraktini toʻlash uchun mablagʻ yoʻq.
O’xshash fatvolarJavob
Alloh taologa hamdu sanolar, Rasululloh sollallohu alayhi vasallamga salavot va salomlar bo‘lsin.
Assalomu alaykum va rahmatullohi va barakatuhu. Hurmatli birodarimiz: Nayrobi — Keniya sudyasi Shayx Ali Daroniy, Alloh sizni Oʻz panohida asrasin.
Sizning elektron pochta orqali yuborgan savolingiz, yaʼni sizning mamlakatingizdagi taʼlim muassasalarida tahsil olayotgan ehtiyojmand talabalar manfaati uchun foiz pullarini sarflashning hukmi haqidagi savolingiz bizga yetib keldi. Savolingizga javob berib, ushbu masala boʻyicha ulamolar aytgan ayrim fikrlarni sizga qisqacha bayon etamiz:
Agar musulmon kishi harom pul topgan yoki olgan boʻlsa, undan qutulishi vojib boʻladi. Bunda u moldan qutuluvchi shaxs oziq-ovqat, ichimlik, uy-joy, oila nafaqasi yoki oʻqitish uchun haq toʻlash kabi oʻziga foyda keltiradigan ishlarda ham, majburiy sugʻurta toʻlovlari yoki boshqa turdagi soliqlar va bojlar kabi oʻzidan zarar yoki zulmni daf qilishda ham foydalanmasligi kerak. Uni chiqarish chogʻida niyatni sadaqa emas, balki qutulish deb niyat qiladi, chunki Alloh pokdir va faqat pok narsani qabul qiladi.
Riboviy mablagʻlar esa, faqirlar va miskinlarga berish, muhtojlarning davolanish xarajatlari, shuningdek mujohidlar va qarzlarini toʻlay olmaydigan qarzdorlarning qarzini toʻlashga ishlatsa boʻladi. Bundan tashqari, bu pullarni Islom markazi ehtiyojlari uchun, jumladan masjidlar hamda yoʻllardagi tahoratxonalarni va shunga oʻxshash umumiy infratuzilmani taʼmirlash uchun sarflash mumkin.
Demak, bu pulni taʼlim muassasalarida tahsil olayotgan ehtiyojmand talabalarning oʻqishi uchun sarflash ham yuqorida aytib oʻtilgan xarajatlar doirasiga kiradi. Garchi bu muassasalar gʻayridinlar tomonidan boshqarilsa ham, oʻqish sohasi muboh boʻlishi sharti bilan bu joizdir. Foizdan kelgan pullar uni egasiga harom hisoblanadi, ammo bu pul berilgan odamlarga kelsak, ular uchun uni ishlatish joiz va haloldir, chunki u hech kimga tegishli boʻlmagan yoʻqolgan pul hukmida boʻladi.
Alloh bizni va sizni yaxshi amallar qilishga, dinni himoya qilishga va musulmonlarga yordam berishga muvaffaq qilsin.
Qoʻshimcha maʼlumot uchun: «Islomiy fatvolar 2/404-411»ga murojaat qiling.
Vassalomu alaykum va rahmatullohi va barokatuhu.
Bu javob foydali bo’ldimi?