Mavzular

Yangi fatvolar

Maqolalar

Kitoblar

Saqlanganlar

Murakkab qidiruv

Loyiha haqida

Fikr bildiring

Bosh sahifa » Fiqh asoslari » Fiqh » Gʻarb mamlakatlarida keng tarqalgan jelatin kabi mahsulotlar hukmi
0 – 0
Fatvo: 210

O'qildi: 169

May 30, 2025

/ 3 Zulhijja 1446

Fatvo mavzusi: » » » »

Gʻarb mamlakatlarida keng tarqalgan jelatin kabi mahsulotlar hukmi

Savol

Uzoq vaqtlar davomida men va atrofimdagilar jelatin, monogliserid, digliserid, pepsin va rennet kabi mahsulotlar haqida tashvishlanib kelmoqdamiz. Bugungi kunda bu narsalar koʻplab oziq-ovqatlarda mavjud, lekin biz hali ham qaysi bir mahsulotni isteʼmol qilishimiz joizligini va ularning har birini sharʼiy hukmini bilmaymiz. Ushbu masalaga yakuniy yechim topish uchun batafsil javob berishingizni soʻraymiz. Alloh sizdan rozi boʻlsin.

O’xshash fatvolar

Javob

Alloh taologa hamdu sanolar, Rasululloh sollallohu alayhi vasallamga salavot va salomlar bo‘lsin.

Alloh taolo oʻz bandalariga yer yuzidagi barcha neʼmatlarni rizq qilib yaratdi va bandalariga halolu pok narsalarni yeyishni buyurdi. Bu neʼmatlar koʻp va cheksizdir. Alloh taolo shunday dedi:

﴿يَٰٓأَيُّهَا ٱلنَّاسُ كُلُواْ مِمَّا فِي ٱلۡأَرۡضِ حَلَٰلٗا طَيِّبٗا وَلَا تَتَّبِعُواْ خُطُوَٰتِ ٱلشَّيۡطَٰنِۚ إِنَّهُۥ لَكُمۡ عَدُوّٞ مُّبِينٌ﴾

«Ey odamlar! Yerdagi halol va pok narsalardan yenglar va shaytonning yoʻllariga ergashmang. Albatta, u sizning ochiq dushmaningizdir» (Baqara, 168).

Alloh taolo bandalariga sanoqli, maʼlum narsalarni harom qildi.Alloh taolo aytadi:

﴿قُل لَّآ أَجِدُ فِي مَآ أُوحِيَ إِلَيَّ مُحَرَّمًا عَلَىٰ طَاعِمٖ يَطۡعَمُهُۥٓ إِلَّآ أَن يَكُونَ مَيۡتَةً أَوۡ دَمٗا مَّسۡفُوحًا أَوۡ لَحۡمَ خِنزِيرٖ فَإِنَّهُۥ رِجۡسٌ أَوۡ فِسۡقًا أُهِلَّ لِغَيۡرِ ٱللَّهِ بِهِۦۚ فَمَنِ ٱضۡطُرَّ غَيۡرَ بَاغٖ وَلَا عَادٖ فَإِنَّ رَبَّكَ غَفُورٞ رَّحِيمٞ﴾

 «Ayting: «Menga vahiy qilingan narsada taomlanuvchi uchun harom qilingan narsani topmayapman. Magar oʻlimtik yoki oqizilgan qon yoki toʻngʻiz goʻshti boʻlsa, albatta, u iflos, haromdir. Yoxud fosiqlik ila Allohdan oʻzganing nomiga soʻyilgan boʻlsa (haromdir). Bas, kim zolim va tajovuzkor boʻlmagan holda muztar boʻlib qolsa (masalan, ochlikdan oʻlmaslik uchun, u narsalardan yeyish bilan gunohkor boʻlmas, zero) Parvardigoringiz magʻfiratli, mehribondir» (Anʼom, 145).

عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ قَالَ: « نَهَى رَسُولُ اللهِ ﷺ عَنْ كُلِّ ذِي نَابٍ مِنَ السِّبَاعِ، وَعَنْ كُلِّ ذِي مِخْلَبٍ مِنَ الطَّيْرِ ».

Ibn Abbos roziyallohu anhumodan rivoyat qilinadi: «Rasululloh sollallohu alayhi vasallam barcha qoziq tishli yirtqichlardan va barcha changalli yirtqich qushlardan qaytardilar» (Muslim, 1934).

Shuningdek:

عَنِ ابْنِ عُمَرَ ﵄: أَنَّ رَسُولَ اللهِ ﷺ «نَهَى يَوْمَ خَيْبَرَ عَنْ أَكْلِ الثَّوْمِ، وَعَنْ لُحُومِ الْحُمُرِ الْأَهْلِيَّةِ»

«Ibn Umar roziyallohu anhumo: «Xaybar kuni Rasululloh sollallohu alayhi vasallam sarimsoq yeyishdan va xonaki eshak goʻshtidan qaytardilar», dedi». (Buxoriy, 4215).

Hozirgi kunda baʼzi ovqatlar ochiqdan–ochiq harom hisoblanadi, masalan, oʻlaksaning goʻshti va choʻchqa goʻshti. Baʼzi yeguliklar esa tarkibida harom moddalar mavjud boʻlishi mumkin, ularning sharʼiy hukmini bilish uchun tarkibini aniqlash zarur.

Savolda keltirilgan jelatin baʼzan choʻchqa va boshqa harom hayvonlarning terisi, payi va suyaklaridan olinadi. Agar jelatin choʻchqa mahsulotidan tayyorlangan boʻlsa, bu haromdir.

Ovqatlarda ishlatiladigan yogʻlar esa ikki turga boʻlinadi: oʻsimlikdan olinadigan yogʻlar va hayvondan olinadigan yogʻlar. Agar oʻsimlikdan olingan boʻlsa, najosat aralashmagan boʻlsa haloldir. Agar hayvondan olingan boʻlsa, u hayvonning goʻshtiga oʻxshash hukmga ega.

Agar bu yogʻ choʻchqa kabi harom hayvonlardan olinib, ovqatlarga qoʻshilsa, bu haromdir. Lekin, masalan, choʻchqa yogʻidan olingan sovun va boshqa nooziq mahsulotlar haqida olimlar oʻrtasida ixtilof bor, lekin eng ehtiyotkorlik yoʻli bu narsalarni ishlatmaslikdir.

Pishloqlarga kelsak, agar ular yeyish joiz boʻlmagan hayvon sutidan tayyorlangan boʻlsa, ularni yeyish ijmoʻ bilan joiz emas. Agar ular yeyish joiz boʻlgan hayvon sutidan tayyorlangan boʻlsa va sharʼiy soʻyilgan hayvon oshqozonidan olingan shirdon fermenti bilan ishlangan boʻlsa va ularga najosat aralashmagan boʻlsa, ularni yeyish joiz.  (Oshqozondan olingan shirdon (oshqozonning 4-boʻlimi) fermenti (rennet, rennin, ximozin) — bu sutni ivituvchi fermentlar toʻplami boʻlib, odatda kavsh qaytaruvchi hayvonlarning oshqozonidan olinadi. U asosan pishloq ishlab chiqarishda ishlatiladi. Bu mahsulot sutdagi kazein oqsilini parchalaydi, natijada sut ivib, qattiq qism (pishloq) va suyuqlik (zardob) ajralib chiqadi – tarjimon).

Agar musulmon bunday narsalarga shubha qilsa, u holda shubhali narsalardan tiyilish afzalroqdir. 

عن النُّعْمَانِ بْنِ بَشِيرٍ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ : سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ يَقُولُ وَأَهْوَى النُّعْمَانُ بِإِصْبَعَيْهِ إِلَى أُذُنَيْهِ إِنَّ الْحَلَالَ بَيِّنٌ وَإِنَّ الْحَرَامَ بَيِّنٌ وَبَيْنَهُمَا مُشْتَبِهَاتٌ لَا يَعْلَمُهُنَّ كَثِيرٌ مِنَ النَّاسِ فَمَنِ اتَّقَى الشُّبُهَاتِ اسْتَبْرَأَ لِدِينِهِ وَعِرْضِهِ وَمَنْ وَقَعَ فِي الشُّبُهَاتِ وَقَعَ فِي الْحَرَامِ كَالرَّاعِي يَرْعَى حَوْلَ الْحِمَى يُوشِكُ أَنْ يَرْتَعَ فِيهِ أَلَا وَإِنَّ لِكُلِّ مَلِكٍ حِمًى أَلَا وَإِنَّ حِمَى اللَّهِ مَحَارِمُهُ أَلَا وَإِنَّ فِي الْجَسَدِ مُضْغَةً إِذَا صَلَحَتْ صَلَحَ الْجَسَدُ كُلُّهُ وَإِذَا فَسَدَتْ فَسَدَ الْجَسَدُ كُلُّهُ أَلَا وَهِيَ الْقَلْبُ * 

«Nuʼmon ibn Bashir roziyallohu anhu barmoqlari bilan quloqlariga ishora qilib aytadi:

«Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning shunday deganlarini eshitdim: «Halol ochiq-oydindir, harom ham ochiq-oydindir. Ular orasida koʻp odamlar bilmaydigan shubhali narsalar bor. Kim shubhali narsalardan saqlansa, dini va shaʼni uchun oʻzini pok tutibdi. Kim shubhali narsalarga tushsa, xuddi qoʻriqxona atrofida choʻponlik qilib, unga oʻtib ketay degan choʻponga oʻxshaydi.

Ogoh boʻling! Albatta, har bir podshohning qoʻriqxonasi bordir.

Ogoh boʻling! Allohning yerdagi qoʻriqxonasi harom qilgan narsalaridir.

Ogoh boʻling! Tanada bir parcha goʻsht bor, u sogʻlom boʻlsa, butun tana sogʻlom boʻladi. U buzilsa, butun tana buziladi. Ogoh boʻling! Oʻsha narsa qalbdir» (Muslim, 1599).

Demak, oʻlaksa, qon, Allohdan boshqaga atab soʻyilgan yoki Allohdan boshqaning nomi bilan soʻyilgan hayvonlar kabi haromligi aniq mahsulotlardan tashqari oziq-ovqatlar haloldir. Savolda aytilgan yeguliklar tarkibiga harom aralashgan boʻlsa chetlanish kerak. Agar ishonchingiz komil boʻlmasa, ortiqcha vasvasaga berilmagan holda, shubhali narsalardan tiyilish taqvo boʻladi. Alloh bilguvchiroqdir.

Fatvo manbasi

Maqola borasida fikringiz?

Izoh sababi
Ushbu qator to'ldirilishi shart.

Bu javob foydali bo’ldimi?

2

O’xshash fatvolar

  • Spirtli ichimliklar sotiladigan restoranda ishlash hukmi

    Ko‘plab musulmon talabalar bu mamlakatlarda yashash va o‘qish xarajatlarini qoplash uchun ishlashga majbur, chunki ularning aksariyati oilalaridan yetarli mablag‘ olmaydi. Shu bois, ishlash ular uchun hayotiy zarurat hisoblanadi. Ko‘pincha ular faqat spirtli ichimliklar sotiladigan yoki cho‘chqa go‘shti va boshqa taqiqlangan taomlar tayyorlanadigan restoranlardagina ish topishi mumkin. Bunday muassasalarda ishlashning hukmi qanday? Musulmonning spirtli ichimliklar va cho‘chqa go‘shti sotishi, spirtli ichimliklar ishlab chiqarishi va ularni g‘ayridinlarga sotishining shar’iy hukmi qanday? E’tibor bering, bu mamlakatlarda ba’zi musulmonlar buni o‘zlariga kasb qilib olishgan.

  • Musulmon kishi boʻlmagan joydagi masjidni sotish joizmi?

    Agar musulmonlar masjid joylashgan hududdan ko‘chib ketgan bo‘lsa va masjidning buzilishi yoki boshqalar tomonidan egallab olinishi xavfi bo‘lsa, masjidni sotishning hukmi qanday? Ko‘pincha musulmonlar uy sotib olib, uni masjidga aylantiradilar, ammo ko‘plab musulmonlar ish sharoitlari tufayli hududni tark etganda, masjid tashlandiq yoki qarovsiz qoladi va boshqalar uni egallab olishlari mumkin. Uni sotib, tushgan mablag‘ni musulmonlar yashaydigan hududda masjid qurishga sarflash joizmi? Bunday savdo yoki ayirboshlashning hukmi qanday? Agar uni boshqa masjidga almashtirishning iloji bo‘lmasa, masjid mablag‘ini sarflashning eng to‘g‘ri yo‘li qaysi?

  • Klinik o‘lim holatidagi bemordan sun’iy nafas apparatini olib tashlash hukmi

    Ko‘pchilik shifokorlar klinik o‘lim holatidagi bemordan sun’iy nafas oldirish apparatini olib tashlashda ikkilanishadi. Shifokor ikki tuyg‘u o‘rtasida qoladi: bir tomondan, ular o‘lim va ogʻriq holatidagi insonning azobini cho‘zayotgan bo‘lishi mumkin va agar apparat olib tashlansa, bemor o‘lim orqali tinchlik topishi mumkin; boshqa tomondan esa, apparatni olib tashlash bemorning tirik qolish imkoniyatini yo‘qotishiga sabab bo‘lishidan xavotirlanishadi. Qachon klinik o‘lim holatidagi kishidan sun’iy nafas oldirish apparatini olib tashlash joiz bo‘ladi?

  • Zakot pulidan yetimlarning mulkini ta’mirlash

    Men bir necha yil oldin otasi vafot etgan yetimlarning vasiysiman. Ularning oylik nafaqa daromadi taxminan 1000 dollar atrofida. Yillar davomida ular uchun katta miqdorda pul, jumladan zakotdan 40 ming dollarga yaqin mablagʻ yig‘dim. Endi ularga zakot olishdan to‘xtashim kerakmi? Qo‘limdagi zakot pulini nima qilsam bo‘ladi? Agar ularning ko‘chmas mulk fondidan ipoteka krediti bo‘yicha 64 ming dollar qarzi bo‘lsa, marhumning qarzini uzish uchun bu mablag‘ni to‘lashim joizmi? Shahar ma’muriyatidan olingan yerlari bo‘lsa, shu mablag‘lardan foydalanib atrofiga devor qurishimiz joizmi yoki yo‘qmi?

  • Oʻzida yoʻq molni sotish hukmi

    Sizning fikringizcha, «bay’u tasrif» (realizatsiyaga mol sotib olish) savdosi va chet eldan keltirilgan tovarlarni do‘konga yetib kelmasidan oldin sotishning islomiy hukmi qanday?

  • Saf to‘lganda iqtido qiluvchi imomning o‘ng tomonida turadimi

    Safda joy topa olmagan va imomning o‘ng tomoniga turib olgan muqtadiyning namozi hukmi qanday boʻladi?