Mavzular

Yangi fatvolar

Maqolalar

Kitoblar

Saqlanganlar

Murakkab qidiruv

Loyiha haqida

Fikr bildiring

Bosh sahifa » Fiqh asoslari » Fiqh » Ibodatlar » Namoz bobi » Namoz ahkomlari » Qiblaning Baytul Maqdisdan Ka’baga o‘zgartirilish sababi
0 – 0
Fatvo: 1953

O'qildi: 43

Noyabr 11, 2025

/ 20 Jumadal-ula 1447

Fatvo mavzusi:

Qiblaning Baytul Maqdisdan Ka’baga o‘zgartirilish sababi

Savol

Musulmonlar nima uchun avval Baytul Maqdisga qarab namoz o‘qiganlarini va nima uchun qibla Ka’baga o‘zgartirilganini bilmoqchiman? Alloh sizga yaxshilik ato etsin.

O’xshash fatvolar

Javob

Alloh taologa hamdu sanolar, Rasululloh sollallohu alayhi vasallamga salavot va salomlar bo‘lsin.

Nabiy sollallohu alayhi vasallam Makkadan Madinaga hijrat qilganlarida, Baytul Maqdisga yuzlanib namoz o‘qirdilar va bu holat o‘n olti yoki o‘n yetti oy davom etdi.

عَنِ الْبَرَاءِ ﵁: «أَنَّ رَسُولَ اللهِ ﷺ صَلَّى إِلَى بَيْتِ الْمَقْدِسِ سِتَّةَ عَشَرَ شَهْرًا، أَوْ سَبْعَةَ عَشَرَ شَهْرًا، وَكَانَ يُعْجِبُهُ أَنْ تَكُونَ قِبْلَتُهُ قِبَلَ الْبَيْتِ، وَإَِنَّهُ صَلَّى، أَوْ صَلَّاهَا، صَلَاةَ الْعَصْرِ وَصَلَّى مَعَهُ قَوْمٌ، فَخَرَجَ رَجُلٌ مِمَّنْ كَانَ صَلَّى مَعَهُ فَمَرَّ عَلَى أَهْلِ الْمَسْجِدِ وَهُمْ رَاكِعُونَ، قَالَ: أَشْهَدُ بِاللهِ، لَقَدْ صَلَّيْتُ مَعَ النَّبِيِّ ﷺ قِبَلَ مَكَّةَ، فَدَارُوا كَمَا هُمْ قِبَلَ الْبَيْتِ، وَكَانَ الَّذِي مَاتَ عَلَى الْقِبْلَةِ قَبْلَ أَنْ تُحَوَّلَ قِبَلَ الْبَيْتِ رِجَالٌ قُتِلُوا، لَمْ نَدْرِ مَا نَقُولُ فِيهِمْ، فَأَنْزَلَ اللهُ: ﴿وَمَا كَانَ اللهُ لِيُضِيعَ إِيمَانَكُمْ إِنَّ اللهَ بِالنَّاسِ لَرَؤُوفٌ رَحِيمٌ﴾».

Baro roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi: «Rasululloh sollallohu alayhi vasallam Baytul-Maqdisga qarab o‘n olti oy yoki o‘n yetti oy namoz o‘qidilar. U zot qiblalari Bayt tarafda bo‘lishini istar edilar. (Bir kuni) u zot asr namozini o‘qidilar [yoki uni o‘qidilar]. Qavm ham u zot bilan birga namoz o‘qidi. Birga namoz o‘qiganlardan bir kishi chiqib, (boshqa bir) masjid ahlining yonidan o‘tdi. Ular ruku’da edilar. Shunda u: «Alloh ila guvohlik beramanki, men Nabiy sollallohu alayhi vasallam bilan birga Makka tarafga qarab namoz o‘qidim!» dedi. Ular o‘sha hollarida Bayt tomon burilishdi. Qibla Bayt tomonga o‘zgarishidan oldin bir qancha kishilar vafot etgan va qatl qilingan edilar, ular haqida nima deyishni bilmay qoldik. Shunda Alloh: «Alloh iymoningizni zoye qilmaydi. Albatta, Alloh odamlarga o‘ta shafqatli va rahmlidir»(oyati)ni nozil qildi» (Baqara: 143)» (Sahihi Buxoriy, 4486).

So‘ngra Alloh taolo Rasululloh sollallohu alayhi va sallamga Ka’ba (Baytul Haram)ga yuzlanishni buyurdi.

﴿فَوَلِّ وَجْهَكَ شَطْرَ الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ ۚ وَحَيْثُ مَا كُنْتُمْ فَوَلُّوا وُجُوهَكُمْ شَطْرَهُ﴾

«Yuzingizni Masjidul-Harom (Makka) tomonga buring! (Ey mo‘minlar, sizlar ham) qayerda bo‘lsangizlar, yuzlaringizni uning tarafiga buringiz» (Baqara: 144).


Qiblaning o‘zgarish hikmati

Buning hikmatini tushuntirishdan oldin, avvalo quyidagilarni esda tutish lozim:

Birinchidan, Musulmonlarga Allohdan amr kelsa, uning hikmati ochiq bo‘lmasa ham, uni qabul qilish va unga taslim bo‘lish vojibdir. Alloh taolo aytadi:

﴿وَمَا كَانَ لِمُؤْمِنٍ وَلَا مُؤْمِنَةٍ إِذَا قَضَى اللَّهُ وَرَسُولُهُ أَمْرًا أَنْ يَكُونَ لَهُمُ الْخِيَرَةُ مِنْ أَمْرِهِمْ﴾

«Alloh va Uning payg‘ambari bir ishni hukm qilgan — buyurgan vaqtida biron mo‘min va mo‘mina uchun (Allohni hukmini qo‘yib) o‘z ishlaridan ixtiyor qilish joiz emasdir» (Ahzob: 36).

Ikkinchidan, Alloh subhanahu va taolo faqat buyuk hikmat ila hukm chiqaradi, garchi biz buni tushunmasak ham. Alloh taolo shunday deydi:

﴿ذَٰلِكُمْ حُكْمُ اللَّهِ ۖ يَحْكُمُ بَيْنَكُمْ ۚ وَاللَّهُ عَلِيمٌ حَكِيمٌ﴾

«Bu Allohning hukmidir. U sizlarning o‘rtangizda hukm qilur. Alloh bilguvchi va hikmat Sohibidir» (Mumtahana: 10).

Uchinchidan, Alloh subhanahu va taolo biror hukmni faqat undan yaxshiroq yoki unga o‘xshash hukm bilan nasx qiladi (almashtiradi). Alloh taboraka va taolo aytganidek:

﴿مَا نَنْسَخْ مِنْ آيَةٍ أَوْ نُنْسِهَا نَأْتِ بِخَيْرٍ مِنْهَا أَوْ مِثْلِهَا ۗ أَلَمْ تَعْلَمْ أَنَّ اللَّهَ عَلَىٰ كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ۝١٠٦﴾

«(Ey Muhammad alayhis-salotu vas-salom), biron oyatni bekor qilsak yoki yodingizdan chiqarsak, undan yaxshirog‘ini yoki o‘shaning mislini keltiramiz. Alloh har narsaga qodir zot ekanini bilmadingizmi?» (Baqara: 106).

Endi bu masalalar oydinlashtirilgach, qiblaning o‘zgartirilishi borasidagi quyidagi hikmatlarni bayon qilamiz:

  1. Sodiq mo‘minni imtihon qilish va sinash. Sodiq mo‘min Alloh azza va jallaning hukmini qabul qiladi, boshqasi esa bunday emas. Alloh buni shunday ta’kidlagan:
﴿وَمَا جَعَلْنَا الْقِبْلَةَ الَّتِي كُنْتَ عَلَيْهَا إِلَّا لِنَعْلَمَ مَنْ يَتَّبِعُ الرَّسُولَ مِمَّنْ يَنْقَلِبُ عَلَىٰ عَقِبَيْهِ ۚ وَإِنْ كَانَتْ لَكَبِيرَةً إِلَّا عَلَى الَّذِينَ هَدَى اللَّهُ﴾

«Siz ilgari qaragan qiblani Biz faqatgina kim payg‘ambarga ergashib, kim orqasiga qaytib ketishini bilish uchun qilganmiz, xolos. Shubhasiz, bu og‘ir ish. Magar Alloh hidoyat qilgan zotlargagina (og‘ir emasdir)» (Baqara: 143).

  1. Makka harami Masjidul aqsodan afzaldir. Bu ummat esa eng yaxshi ummatdir. Shu bois, Alloh taolo eng yaxshi ummatga eng Afzal qiblani tanladi. Alloh taolo aytganidek:
﴿كُنْتُمْ خَيْرَ أُمَّةٍ أُخْرِجَتْ لِلنَّاسِ﴾

«(Ey ummati Muhammad), sizlar odamlar uchun chiqarilgan ummatlarning eng yaxshisi bo‘ldingiz» (Oli Imron: 110).

Alloh taolo qibla oyatlarining orasida:

﴿وَكَذَٰلِكَ جَعَلْنَاكُمْ أُمَّةً وَسَطًا﴾

«Shuningdek, sizlarni o‘rta (adolatli, tanlangan) bir ummat qildik» (Baqara: 143) degan. «Vasat» so‘zi adolatli yoki tanlangan degan ma’noni anglatadi. Boshqacha aytganda, qiblaning o‘zgartirilishidagi ikkinchi hikmat shuki, Alloh taolo bu ummat uchun har bir narsaning eng yaxshisini, har qanday hukm va amalning eng afzalini, shu jumladan qiblani ham eng afzalini tanlagan. U Zot bu ummat uchun Ibrohim alayhissalomning qiblasini tanladi.

عَنْ عَائِشَةَ، قَالَتْ … «إِنَّهُمْ لَا يَحْسُدُونَا عَلَى شَيْءٍ كَمَا يَحْسُدُونَا عَلَى يَوْمِ الْجُمُعَةِ الَّتِي هَدَانَا اللهُ لَهَا وَضَلُّوا عَنْهَا، وَعَلَى الْقِبْلَةِ الَّتِي هَدَانَا اللهُ لَهَا وَضَلُّوا عَنْهَا، وَعَلَى قَوْلِنَا خَلْفَ الْإِمَامِ: آمِينَ»

Oisha roziyallohu anhodan rivoyat qilgan hadisda: «Nabiy sollallohu alayhi va sallam ahli kitoblar haqida shunday deganlar: «Ular bizga hech narsaga Alloh bizni hidoyat qilib, ularni adashtirgan juma kuniga, Alloh bizni hidoyat qilib, ularni adashtirgan qiblaga va imom ortidan aytadigan «omin» deyishimizga hasad qilganchalik hasad qilmaydilar»(Musnadi Ahmad, 25029; Hadis hukmi: «sahih lig‘oyrihi». Manba: «Sahihi targ‘ib», 515).

Mavzu haqida ko‘proq ma’lumot olish uchun Ibn Qayyim rahumahullohning «Badoi’ul favoid» (4/157-174) kitobiga murojaat qiling.

Alloh bilguvchiroqdir.

Fatvo manbasi

Maqola borasida fikringiz?

Izoh sababi
Ushbu qator to'ldirilishi shart.

Bu javob foydali bo’ldimi?

0

O’xshash fatvolar

  • Sajdaga borishda oldin qo‘llar tushadimi yoki tizzalarmi?

    Namozdagi sajda bilan bog‘liq masalada ikki xil fikr haqida o‘qidim. Birinchi fikr, sajdaga ketayotganda tizzalarni qo‘llardan oldin qo‘yish afzalroq deb aytiladi. Lekin «Payg‘ambar sollallohu alayhi va sallamning namoz o‘qish sifati» kitobida inson sajdada qo‘llarini tizzalaridan oldin qo‘yishi ma’qulroq deyilgan va bu haqda dalil keltirilgan hadis zikr qilingan. Unda tizzalarni qo‘llardan oldin qo‘yish tuyaning harakatiga o‘xshashligi va bu harakat to‘g‘ri emasligi aytilgan. Bu masalada to‘g‘ri yo‘l qanday?

  • Qur’onda besh vaqt namoz zikr qilinganmi?

    Alloh taolo aytadi: ﴿فَسُبْحَانَ اللَّهِ حِينَ تُمْسُونَ وَحِينَ تُصْبِحُونَ۝١٧وَلَهُ الْحَمْدُ فِي السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَعَشِيًّا وَحِينَ تُظْهِرُونَ۝١٨﴾ «Bas, tunga kirish paytlaringizda ham, tongga kirish paytlaringizda ham Allohni poklangiz (ya’ni, U Zotga hamd-u sano aytingiz). Oqshomda ham, peshin paytiga kirishingizda ham (Allohni poklangiz). Zero, osmonlar va Yerdagi bor hamd-u sano Unikidir (ya’ni, koinotdagi barcha mavjudot Unga hamd-u sano aytur)» (Rum: 17-18). Ushbu oyatlarda faqat to‘rtta namoz eslatilgan, holbuki musulmonlar «sunnatga qo‘shimcha ravishda» besh vaqt namoz o‘qiydilar. Nega beshinchi namoz tilga olinmagan? Men haqiqiy musulmonman va Qur’onni ayblashdan mutlaqo yiroqman.

  • Ayollarning namozda oyoqlarini berkitishlari hukmi

    Ayollar namoz o‘qiyotganda oyoqlarini yopishi kerakligiga biror dalil bormi?

  • Bomdod namozini o‘z vaqtidan kechiktirish

    Men har doim bomdod namozini ertalab soat 7 da o‘qiyman. Shunday ekan, bomdodning sunnatini ham o‘qishim kerakmi yoki faqat farzning o‘zini o‘qisam bo‘ladimi?

  • Sajdai sahvning qazosi bormi?

    Namozda sahv sajdasi qilish vojib boʻlib, salom berish asnosida unutib sajda qilinmasa namoz botil boʻladimi? Namozdan keyin bu holatni tuzatish yoʻli bormi yoki namozni toʻliq qayta oʻqish kerakmi? Agar kishi sunnat namozini oʻqiyotganda eslab qolsa, namozini toʻxtatishi kerakmi?

  • Masjidga qoʻshilgan joylarga hayzli ayolning kirishi

    Masjidga qoʻshilgan joylarga hayzli ayolning kirishi hukmi qanday? Amerikada uch qavatli bir masjid bor: yuqori qavati ayollar uchun namozxona, ostidagi qavat asosiy namozxona, undan pastda esa (podval) tahoratxonalar, islomiy jurnal va gazetalar uchun joy, ayollar uchun oʻquv sinflari va namoz oʻqish joyi mavjud. Hayz holatidagi ayollar ushbu pastki qavatga kirishi joizmi? Shuningdek, masjidda qatorlarni ajratib turgan bir ustun bor. Bu ustun safni ikkiga boʻladimi yoki safni uzmaydimi?