NIKOHNING RUKNLARI

Nikohning ruknlari uchtadir:

1. Nikohning to‘g‘riligiga to‘sqinlik qiladigan mone’liklardan xoli bo‘lgan er-xotinning mavjudligi, masalan: nasab yoki emizish orqali mahramlik, erkak kofir, ayol esa musulmon bo‘lishi va hokazo.
2. Ijobning hosil bo‘lishi: valiy yoki uning o‘rnida turuvchi shaxsdan chiqadigan so‘z, masalan: «Senga falon ayolni turmushga berdim».
3. Qabulning hosil bo‘lishi: kuyov yoki uning o‘rnida turuvchi shaxsning «Qabul qildim» deyishi.

NIKOHNING SHARTLARI

Nikohning durust boʻlishi uchun quyidagi shartlar topilmogʻi lozim:

Birinchidan: Er-xotinning har birini ularga ishora qilish, ismini aytish yoki sifatini zikr qilish orqali aniq belgilash.

Ikkinchidan: Er-xotinning ikkisi ham ushbu nikohga oʻz xohishi bilan rozilik berishi. Buning dalili:

Abu Hurayra roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi: «Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: «Juvon o‘zi bilan maslahatlashilmay nikohlanmaydi, bokira esa izni so‘ralmay nikohlanmaydi», dedilar. «Uning izni qanday bo‘ladi?» deyishdi. U zot: «Sukut qilishi», dedilar» (Sahihi Buxoriy, 6970).

Uchinchidan: Ayolga nikohni valiysi (yoki valiyning vakili) bog‘lashi, chunki Alloh valiylarga xitob qilib:

«O‘z oralaringizdagi tul-bevalarni nikohlanglar» (Nur: 32), degan. Va Rasululloh sollallohu alayhi vasallam aytganlari uchun:

Oisha roziyallohu anho rivoyat qiladilar: «Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: «Valiysining iznisiz turmushga chiqqan ayolning nikohi botil, nikohi botil, nikohi botil», dedilar» (Termiziy, 2083; Hadis hukmi: «sahih». Manba: «Sahihul Jome’», 2709).

To‘rtinchidan: Nikoh shartnomasida ikki adolatli erkak, yoki adolatli bir erkak va ikki ayol guvohlar bo‘lishi.

Rasululloh sollallohu alayhi vasallam aytganlari uchun:

Umar ibn Xattob roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi: Rasululloh sollallohu alayhi va sallam: «Valiy va ikki adolatli guvohi bo‘lmagan nikoh nikoh emas», dedilar» (Bayhaqiy: Sunanu Sagʻir, 3286; Hadis hukmi: «sahih». Manba: «Sahih al-jome’», 7558).

Boshqa hadisda:

Oisha roziyallohu anho rivoyat qiladilar: «Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: «Bu nikohni e’lon qilinglar», dedilar (Ibn Moja, 1895; Hadis hukmi: «sahih». Manba: Sahihi Ibn Moja, 1529).

VALIYLIK SHARTLARI

Valiy boʻlish uchun kishi quyidagi shartlarga qilinadi:

1. Aql (aqli va es-hushi joyida boʻlishi);
2. B alog‘at yoshiga yetgan boʻlishi;
3. Ozod inson boʻlishi (qul boʻlmasligi);
4. Musulmon boʻlishi; kofirning musulmon erkak yoki ayol ustidan, shuningdek, musulmonning kofir erkak yoki ayol ustidan valiylik huquqi yo‘q. Gʻayridin uchun nikohda valiylik boshqa g‘ayrdin ustidan o‘rnatiladi, hatto ularning dinlari farq qilsa ham. Dindan qaytgan kishining hech kim ustidan valiylik huquqi yo‘q.
5. Adolat: fisqni inkor qiluvchi, bu ba’zi ulamolar nazdida shartdir. Ba’zilari zohiriy adolat bilan kifoyalandi va ba’zilari: nikohlash ishini o‘z zimmasiga olgan kishining manfaatini ko‘rish yetarli, dedi.
6. Valiy erkak kishi boʻlishi. Buning dalili:

Abu Hurayra roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi: «Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: «Ayol ayolni turmushga bermasin va ayol o‘zini o‘zi (ham) turmushga bermasin. Zero, o‘zini o‘zi turmushga bergan ayol zinokordir», dedilar» (Ibn Moja, 1882; Hadis hukmi: «sahih». Manba: «Irvo’ul g‘olil», 1841).

7. Rushd: Valiy kufu’ – kafoatni (ikki juftning bir-biriga mos ekanini) hamda nikoh manfaatlarini aniqlashtira bilishi lozim.

VALIYLAR TARTIBI

 Fuqaholar nazdida nikohda valiylar uchun maxsus tartib belgilangan boʻlib, eng yaqin valiy yo‘q bo‘lganda yoki zaruriy shartlarga javob bermagandagina keyingi valiyga o‘tish mumkin.

Ayolning valiylari quyidagi tartibda bo‘ladi:

1. Otasi,
2. so‘ng otasi tayinlagan vasiy,
3. keyin (ota tarafdan) bobosi (hatto u yuqori avloddan, bobosining otasi va bobosining bobosi bo‘lsa ham),
4. so‘ng nikohlanuvchi ayolning o‘g‘li boʻlsa u ham onasining valiysi boʻla oladi,
5. keyin o‘g‘lining o‘g‘illari (hatto ular quyi avloddan, chevara, evaralari bo‘lsa ham),
6. so‘ng tug‘ishgan akasi,
7. keyin ota bir akasi,
8. keyin ularning o‘g‘illari,
9. so‘ng tug‘ishgan amakisi, keyin ota bir amakisi,
10. keyin ularning o‘g‘illari,
11. so‘ng meros qoidalariga ko‘ra ota tomondan eng yaqin erkak qarindoshi,
12. undan keyin navbatdagi eng yaqin qarindoshi.
13. Valiysi bo‘lmagan ayolga musulmon hukmdor (yoki uning o‘rnida qozi) valiy bo‘ladi.

Alloh bilguvchiroqdir.