Mavzular

Yangi fatvolar

Maqolalar

Kitoblar

Saqlanganlar

Murakkab qidiruv

Loyiha haqida

Fikr bildiring

Bosh sahifa » Fiqh asoslari » Fiqh » Allohning shariati bilan hukm qilmagan kimsaning kufri
0 – 0
Fatvo: 974

O'qildi: 192

18.07.2025

/ 23 Muharram 1447

Fatvo mavzusi: » » »

Allohning shariati bilan hukm qilmagan kimsaning kufri

Savol

Shariatdan boshqa qonunlar bilan hukm qilish katta kufrmi yoki kichik kufrmi?

O’xshash fatvolar

Javob

Alloh taologa hamdu sanolar, Rasululloh sollallohu alayhi vasallamga salavot va salomlar bo‘lsin.

Alloh bizga ishlarni Uning hukmiga havola qilishni va shariatni o‘rnatishni buyurgan hamda boshqa narsalar bilan hukm qilishni harom qilgan. Bu Qur’ondagi bir qancha oyatlarda, xususan, Moida surasidagi Alloh nozil qilgan narsa bilan hukm qilish haqidagi oyatlarda aniq ko‘rsatilgan. Ular quyidagi mavzularni o‘z ichiga oladi:

  • Alloh nozil qilgan narsa – vahiy, din, shariat bilan hukm qilish buyrug‘i, Alloh taoloning:
﴿وَأَنِ احْكُمْ بَيْنَهُمْ بِمَا أَنْزَلَ اللَّهُ﴾

«(Ey Muhammad alayhis-salotu vas-salom), ular o‘rtasida Alloh nozil qilgan narsa bilan hukm qiling» (Moida: 49).

  • Allohning shariatini qoʻyib, boshqa qonunlar bilan hukm qilishdan ogohlantirish, Alloh azza va jalla aytadi:
﴿وَلَا تَتَّبِعْ أَهْوَاءَهُمْ﴾

«Va ularning havoyi nafslariga ergashmang» (Moida: 49).

  • Alloh nozil qilganidan boshqasi bilan hukm qilishdan saqlanish haqida, Alloh taolo aytadi:
﴿وَاحْذَرْهُمْ أَنْ يَفْتِنُوكَ عَنْ بَعْضِ مَا أَنْزَلَ اللَّهُ إِلَيْكَ﴾

«Va Alloh Sizga nozil qilgan hukmlarning ayrimlaridan Sizni burib fitnaga solib qo‘yishlaridan ehtiyot bo‘ling!» (Moida: 49).

  • Johiliyat hukmini so‘rashdan qaytarish. Bu ritorik savol shaklida kelgan. Alloh azza va jalla aytadi:
﴿أَفَحُكْمَ الْجَاهِلِيَّةِ يَبْغُونَ﴾

«Dinsizlik hukmron bo‘lishini istaydilarmi?!» (Moida: 50).

  • Hukmda Allohdan afzalroq hech kim yo‘qligini ta’kidlash. Alloh azza va jalla aytganidek:
﴿وَمَنْ أَحْسَنُ مِنَ اللَّهِ حُكْمًا لِقَوْمٍ يُوقِنُونَ﴾

«Iymonlari komil bo‘lgan qavm uchun Allohdan ham go‘zalroq hukm qilguvchi kim bor?!» (Moida: 50).

  • Allohning shariati, Allohning hukmi bilan hukm qilmagan kishi kofir, zolim va fosiq ekanligi haqidagi oyatlar:
﴿وَمَنْ لَمْ يَحْكُمْ بِمَا أَنْزَلَ اللَّهُ فَأُولَٰئِكَ هُمُ الْكَافِرُونَ﴾

«Kimda-kim Alloh nozil qilgan din bilan hukm qilmas ekan, bas, ular kofirlardir» (Moida: 44),

﴿وَمَنْ لَمْ يَحْكُمْ بِمَا أَنْزَلَ اللَّهُ فَأُولَٰئِكَ هُمُ الظَّالِمُونَ﴾

«Kimda-kim Alloh nozil qilgan din bilan hukm qilmas ekan, bas, ular zolimlardir» (Moida: 45),

﴿وَمَنْ لَمْ يَحْكُمْ بِمَا أَنْزَلَ اللَّهُ فَأُولَٰئِكَ هُمُ الْفَاسِقُونَ﴾

«Kimda-kim Alloh nozil etgan din bilan hukm etmas ekan, ular fosiqlar — itoatsiz kimsalardir» (Moida: 47).

  • Musulmonlar, huzurlariga hukm so‘rab kelganlar kofir bo‘lsa ham, Allohning shariati bo‘yicha hukm qilishlari vojibligi haqidagi oyat, Alloh azza va jalla aytganidek:
﴿وَإِنْ حَكَمْتَ فَاحْكُمْ بَيْنَهُمْ بِالْقِسْطِ﴾

«Agar hukm qilsangiz, o‘rtalarida adolat bilan hukm qiling» (Moida: 47).

Alloh nozil qilgan narsadan boshqasi bilan hukm qilish iymon va tavhidga ziddir. Bu esa Allohning bandalar ustidagi haqqidir. Alloh nozil qilgan narsadan boshqasi bilan hukm qilish holatga qarab katta kufr yoki kichik kufr bo‘lishi mumkin. Quyidagi holatlarda u Islomdan chiqaruvchi katta kufr bo‘lishi mumkin:

  1. Alloh nozil qilgan qonunlarni tashlab, yangi qonun chiqarish: Chunki qonun chiqarish Allohning sheriksiz yolg‘iz O‘ziga xos huquqidir. Kim Unga biror narsada tenglashmoqchi bo‘lsa, u mushrikdir. Alloh taolo aytadi:
﴿أَمْ لَهُمْ شُرَكَاءُ شَرَعُوا لَهُمْ مِنَ الدِّينِ مَا لَمْ يَأْذَنْ بِهِ اللَّهُ﴾

«Yoki ularning dindan Alloh izn bermagan narsalarni shariat qilib bergan sherik(xudo)lari bormi?!» (Sho‘ro: 21).

  1. Alloh nozil qilgan narsadan boshqasi bilan hukm qiluvchi Alloh va Rasulining hukm qilish huquqini inkor etishi: Ibn Abbos roziyallohu anhumo Alloh taoloning:
﴿وَمَنْ لَمْ يَحْكُمْ بِمَا أَنْزَلَ اللَّهُ فَأُولَٰئِكَ هُمُ الْكَافِرُونَ﴾

«Kimda-kim Alloh nozil qilgan din bilan hukm qilmas ekan, bas, ular kofirlardir» (Moida: 44), degan so‘zi haqida: «Kim Alloh nozil qilgan narsani inkor qilsa, kofir bo‘libdi», deganlar.

  1. Zolimning hukmini Alloh taoloning hukmidan ustun qo‘yish: bu ustunlik xoh mutlaq bo‘lsin, xoh ayrim ishlarga cheklangan bo‘lsin, barobardir. Alloh taolo aytadi:
﴿أَفَحُكْمَ الْجَاهِلِيَّةِ يَبْغُونَ ۚ وَمَنْ أَحْسَنُ مِنَ اللَّهِ حُكْمًا لِقَوْمٍ يُوقِنُونَ۝٥٠﴾

«Dinsizlik hukmron bo‘lishini istaydilarmi?! Iymonlari komil bo‘lgan qavm uchun Allohdan ham go‘zalroq hukm qilguvchi kim bor?!» (Moida: 44).

  1. Alloh taoloning hukmini zolimning hukmiga tenglashtirish: Alloh azza va jalla aytadi:
﴿فَلَا تَجْعَلُوا لِلَّهِ أَنْدَادًا وَأَنْتُمْ تَعْلَمُونَ﴾

«Bas, bilib turib o‘zgalarni Allohga tenglashtirmang» (Baqara: 22).

  1. Alloh va Rasulining hukmiga xilof hukm chiqarishga ruxsat berish yoki Allohning shariati bilan hukm qilish vojib emas, bu ixtiyoriy, deb e’tiqod qilish: bu iymonga zid bo‘lgan kufrdir. Alloh azza va jallaning ushbu oyatidan:
﴿۞ یَـٰۤأَیُّهَا ٱلرَّسُولُ لَا یَحۡزُنكَ ٱلَّذِینَ یُسَـٰرِعُونَ فِی ٱلۡكُفۡرِ مِنَ ٱلَّذِینَ قَالُوۤا۟ ءَامَنَّا بِأَفۡوَ ٰ⁠هِهِمۡ وَلَمۡ تُؤۡمِن قُلُوبُهُمۡۛ وَمِنَ ٱلَّذِینَ هَادُوا۟ۛ سَمَّـٰعُونَ لِلۡكَذِبِ سَمَّـٰعُونَ لِقَوۡمٍ ءَاخَرِینَ لَمۡ یَأۡتُوكَۖ یُحَرِّفُونَ ٱلۡكَلِمَ مِنۢ بَعۡدِ مَوَاضِعِهِۦۖ یَقُولُونَ إِنۡ أُوتِیتُمۡ هَـٰذَا فَخُذُوهُ وَإِن لَّمۡ تُؤۡتَوۡهُ فَٱحۡذَرُوا۟ۚ وَمَن یُرِدِ ٱللَّهُ فِتۡنَتَهُۥ فَلَن تَمۡلِكَ لَهُۥ مِنَ ٱللَّهِ شَیۡـًٔاۚ أُو۟لَـٰۤىِٕكَ ٱلَّذِینَ لَمۡ یُرِدِ ٱللَّهُ أَن یُطَهِّرَ قُلُوبَهُمۡۚ لَهُمۡ فِی ٱلدُّنۡیَا خِزۡیࣱۖ وَلَهُمۡ فِی ٱلۡـَٔاخِرَةِ عَذَابٌ عَظِیمࣱ﴾

«Ey payg‘ambar, og‘izlarida: «Iymon keltirdik», degan, ammo dillari iymon keltirmagan (munofiqlardan) va yahudiylardan bo‘lgan, kufr tomonga qarab chopayotgan kimsalar sizni mahzun qilmasin. Ular yolg‘onga quloq berguvchi va sizning oldingizga kelmagan, so‘zlarni o‘z o‘rinlariga qo‘yilgandan keyin o‘zgartiradigan boshqa qavmga (ya’ni, yahudiylarga) quloq berguvchi kimsalardir. (Yahudiylar): «Agar (Muhammad tarafidan) sizlarga mana shu hukm berilsa, olinglar, bo‘lmasa (ya’ni, boshqa bir hukm aytilsa), ehtiyot bo‘linglar — olmanglar, deyishadi. Kimniki Alloh o‘zi adashtirishni istasa, bas, siz uning uchun Alloh tomonidan hech narsa qila olmassiz. Ular Alloh ko‘ngillarini poklashni istamagan kimsalardir. Ular uchun dunyoda rasvolik, Oxiratda esa ulug‘ azob bordir» (Moida 41).

Ular: «Muhammad sollallohu alayhi va sallamning huzurlariga boring. Agar u sizlarga darralashni buyursa, uni qabul qiling. Agar u sizlarga toshbo‘ron qilishni buyursa, ehtiyot bo‘linglar — olmanglar», deyishadi. Shunda Alloh taolo nozil qiladi:

﴿وَمَنْ لَمْ يَحْكُمْ بِمَا أَنْزَلَ اللَّهُ فَأُولَٰئِكَ هُمُ الْكَافِرُونَ﴾

«Kimda-kim Alloh nozil qilgan din bilan hukm qilmas ekan, bas, ular kofirlardir» (Moida: 44).

  1. Alloh taolo nozil qilgan narsa bilan hukm qilishdan bosh tortib, tan olmasa, u kofir bo‘lib, millatdan chiqqan sanaladi. Garchi Alloh taoloning hukmini inkor qilmasa yoki yolg‘onga chiqarmasa ham. Bosh tortish va tan olmaslik qatoriga yuz o‘girish va rad etish ham kiradi. Alloh taolo aytadi:

﴿أَلَمْ تَرَ إِلَى الَّذِينَ يَزْعُمُونَ أَنَّهُمْ آمَنُوا بِمَا أُنْزِلَ إِلَيْكَ وَمَا أُنْزِلَ مِنْ قَبْلِكَ يُرِيدُونَ أَنْ يَتَحَاكَمُوا إِلَى الطَّاغُوتِ وَقَدْ أُمِرُوا أَنْ يَكْفُرُوا بِهِ وَيُرِيدُ الشَّيْطَانُ أَنْ يُضِلَّهُمْ ضَلَالًا بَعِيدًا۝٦٠ وَإِذَا قِيلَ لَهُمْ تَعَالَوْا إِلَىٰ مَا أَنْزَلَ اللَّهُ وَإِلَى الرَّسُولِ رَأَيْتَ الْمُنَافِقِينَ يَصُدُّونَ عَنْكَ صُدُودًا ۝٦١﴾

«(Ey Muhammad alayhis-salotu vas-salom), o‘zlarini sizga nozil qilingan narsaga (Qur’onga) va sizdan ilgari nozil qilingan narsalarga iymon keltirgan deb hisoblaydigan (ayrim) kimsalarning shaytonga hukm so‘rab borishni istayotganlarini ko‘rmadingizmi? Holbuki, ularga unga ishonmaslik buyurilgan edi. (Chunki) shayton ularni butunlay yo‘ldan ozdirishni istaydi. Qachon ularga «Alloh nozil qilgan Kitobga va payg‘ambar o‘gitlariga kelinglar», deyilsa, u munofiqlarning sizdan qattiq yuz o‘girganlarini ko‘rasiz» (Niso: 60-61).

  1. Alloh nozil qilgan narsadan boshqasi bilan hukm qilish va katta kufr bo‘lgan holatlardan biri, Shayx Muhammad ibn Ibrohimning insonlar tarafidan joriy etilgan (vaz’iy) qonunlar va shu qonunlar bilan hukm qilish haqidagi so‘zlari: «Bu (ya’ni vaz’iy qonunlarni qabul qilish va ular bilan hukm qilish) eng yomon, keng qamrovli va ochiq-oydin shariatga qarshi chiqishdir. U shariatga qarshi chiqishda, uning hukmlariga boʻysunmaslikda, Alloh va Rasuliga dushmanlik qilishda hamda shariat sudlarini tayyorlash, ta’minlash, yo‘naltirish, asoslash, tarmoqlash, shakllantirish, hukm chiqarish, majburlash va qonun manbasi yaratish jihatidan taqlid qilishda yaqqol ko‘rinadi.

Yuqoridagilar Alloh nozil qilgan narsadan boshqasi bilan hukm qilish katta shirk bo‘ladigan ba’zi holatlarni quyidagicha xulosa qilish mumkin:

(1) Alloh nozil qilgan narsadan boshqasi bilan hukm qilish.
(2) Alloh va Rasulining hukm qilish huquqini inkor etish
(3) Alloh taoloning hukmidan ko‘ra tog‘ut hukmini afzal koʻrish: xoh to‘liq, xoh ayrim masalalarda boʻlsin;
(4) Alloh taoloning hukmi bilan tog‘utning hukmini tenglashtirish;
(5) Allohning hukmiga zid bo‘lgan qonun bilan hukm qilish joiz deb o‘ylash yoki Allohning shariati bilan hukm qilish majburiy emas yoxud ixtiyoriy deb bilish;
(6) Allohning shariati bilan hukm qilishdan bosh tortish.

Ushbu mavzuni turli tomonlardan ko‘rib chiqib, kufr akbar hisoblanadigan holatlar quyidagilar ekani ma’lum bo‘ladi:

  1. Turkiyada Mustafo Kamol Otaturk va boshqalar qilganidek shariatni bosh qomuslikdan chetlatish va uning ijrosini bekor qilish. Mazkur shaxs Hanafiy mazhabidan olingan hukmlar «Majallat al-ahkom al-adliyya» (Adliya hukmlari to‘plami)ni bekor qilib, uni dunyoviy, insoniyat tuzgan qonun bilan almashtirdi.
  2. Shariat sudlarini bekor qilish.
  3. Odamlar orasida hukm qilish uchun vaz’iy qonunlarni, masalan, italyan, fransuz yoki nemis qonunini joriy etish yoki Chingizxon o‘zining turli manbalardan to‘plagan va ulamolar kufr deb e’lon qilgan «Al-Yaasiq» kitobida qilganidek, uni shariat bilan aralashtirish.
  4. Shariat sudlarining rolini kamaytirish va ularni, da’volariga ko‘ra, nikoh, taloq va meros kabi «fuqarolik» ishlari bilangina cheklash.
  5. Noshar’iy sudlarni tashkil etish.
  6. Shariat qonunlarini parlamentda ovozga qo‘yish; bu esa uning ijrosi ko‘pchilikning fikriga bog‘liqligini anglatadi.
  7. Shariatni ikkilamchi manba yoki g‘ayriislomiy manbalar qatoridagi asosiy manbaga aylantirish. Hatto ularning shariat qonunchilikning asosiy manbai degan da’volari ham katta kufrdir, chunki bu boshqa manbalardan foydalanish joizligini anglatadi.
  8. Qonunchilik moddalarida xalqaro huquqqa havola qilinishi mumkinligini ko‘rsatish yoki shartnomalarda nizoli holatlarda masala falon g‘ayriislomiy sudga yuborilishi mumkinligini belgilash.
  9. Ommaviy yoki maxfiy ravishda shariatni tanqid qilish, masalan, uni qotib qolgan, to‘liq bo‘lmagan yoki qoloq deb aytish, zamonamizga to‘g‘ri kelmasligini ta’kidlash yoki g‘ayriislomiy qonunlarga havas qilish.

 

Allohning shariati bilan hukm qilmaslik dindan chiqarmaydigan kichik kufr boʻlishi holati

Javob shuki, bu hukmdor yoki qozi Alloh nozil qilgan narsadan boshqa narsa bo‘yicha hukm chiqarganda, osiylik, havoyi nafs yo shahvat bilan, yoki kimgadir iltifot ko‘rsatish uchun, yoxud pora olganligi sababli va shunga o‘xshash sabablar bilan hukm chiqarsa, biroq Alloh nozil qilgan narsaga muvofiq hukm qilish vojib deb hisoblab, o‘zi qilgan ish gunoh, harom va itoatsizlik ekaniga ishonsa, bu Islomdan chiqarmaydigan kichik kufr sanaladi.

Johiliyat qonunlari bilan hukm qilingan kishiga kelsak, agar u oʻzi rozi boʻlib, ixtiyoriy ravishda ularga murojaat qilsa, u dindan chiqaruvchi katta kufrga qoʻl urgan boʻladi. Ammo zarurat va majburlik bilan noshar’iy sudga murojaat qilsa, bu holatda kofir deyilmaydi. Shuningdek, agar u shariatdagi haqqini faqat shu yo‘l orqali olish imkoniga ega bo‘lsa va a bu tizimni tog‘ut deb e’tiqod qilsa, u holda ham kofir bo‘lmaydi.

Alloh biluvchiroqdir. Payg‘ambarimiz Muhammad sollallohu alayhi va sallamga salavot va salomlar bo‘lsin.

Fatvo manbasi

Maqola borasida fikringiz?

Izoh sababi
Ushbu qator to'ldirilishi shart.

Bu javob foydali bo’ldimi?

0

O’xshash fatvolar

  • Musulmonning kofirdan olgan merosini sadaqa qilishi

    Mening musulmon bo‘lmagan amakim vafot etdi va uning mendan boshqa merosxo‘ri yo‘q. Uning merosini olib, turli xayriya ishlariga sarflashim joizmi?

  • Qur’onni o‘pish hamda qiroat paytida tebranish

    Ba’zi birodarlar shariatda asli bo‘lmagan amallarni qilishayotganini ko‘rdim. Men ularni bid’at amallar deb o‘ylasam-da, buni ishonchli manbalar bilan tasdiqlay olmayman. Agar bu amallar to‘g‘ri bo‘lmasa, ularni hikmat bilan to‘g‘rilashga harakat qilmoqchiman. 1. Duodan keyin barmoqlarga puflab, bosh barmoqlar bilan ko‘zlarni silash; 2. Duoni doimo Fotiha surasi bilan tugatish; 3. Qur’onni ko‘targanda va qo‘yishdan oldin o‘pish; 4. Namozda o‘tirganda yoki Qur’on o‘qiyotganda tebranish.

  • Ayollarnikidek ko‘kragi bor kishi haqida

    Ayollarnikiga o‘xshash ko‘kragi bor kishining uni kichraytirish uchun jarrohlik amaliyotini o‘tkazishi joizmi?

  • Tanadagi tuklarni butunlay yo‘qotish hukmi

    Tanadagi tuklarni butunlay yo‘qotishning ba’zi usullari mavjud bo‘lib, ular tuk o‘sishini batamom to‘xtatadi. Bunday usullardan foydalanish ruxsat etilganmi?

  • Qiroatdan so‘ng «Sodaqallohul a’ziym» deyish

    Qur’on tilovatidan so‘ng «Sodaqallohul a’ziym» deyish bid’atmi?

  • Qazo namozlar haqida

    Namoz o‘qishda e’tiborsizlikka yo‘l qo‘ygan kishining namozlari hukmi qanday bo‘ladi? Oramizda namozlarini bir o‘qib, bir o‘qimaydiganlar ko‘p. Ba’zilar o‘ttiz yoki qirq yoshdan keyin namozlarni muntazam o‘qishni boshlaydilar. Ular o‘qishda e’tiborsizlik qilgan qazo namozlari va Ramazon ro‘zalarining hukmi qanday bo‘ladi?