O'qildi: 16
Noyabr 29, 2025
/ 8 Jumadal-oxira 1447
Fatvo mavzusi: Tijorat shartnomalari
Savol
Ba’zi sotuvchilar tovarni sotib olmoqchi yoki ijaraga olmoqchi bo‘lgan shaxsdan ma’lum miqdordagi pulni oldindan to‘lashni talab qiladi. Agar xaridor yoki ijarachi fikrini o‘zgartirsa, bu to‘lov sotuvchining mulkiga aylanadi. Buning hukmi qanday?
O’xshash fatvolarJavob
Alloh taologa hamdu sanolar, Rasululloh sollallohu alayhi vasallamga salavot va salomlar bo‘lsin.
Bu savolning mavzusi «bay’ al-arbun» (garov puli savdosi, zakalat qoldirish savdosi)dir. Buning mohiyati shundaki, xaridor sotuvchiga ma’lum miqdordagi pulni oldindan to‘laydi. Agar xaridor molni olsa, bu to‘lov narxdan chegiriladi, agar olmasa, u sotuvchiga tegishli bo‘lib qoladi. Ijara ham sotuvga o‘xshash bo‘lib, u manfaatlarni sotish hisoblanadi.
Garov puli qoldirib savdo qilishni taqiqlovchi hadis mavjud, biroq u zaif va ishonchsiz hisoblanadi. Shunday boʻlsa-da, bu savdoning joizligidan ayrim holatlar mustasno qilinadi. Jumladan, salam savdosi (bunda shartnoma tuzilgan paytda narxni to‘liq to‘lash talab etiladi), shuningdek naqd pulni naqd pulga almashtirish hamda oltin va kumushni sotish (bunda ham shartnoma tuzilgan paytda to‘liq almashtirish talab etiladi). Shu sababli, bu turdagi shartnomalarda zakalat qoldirish, garov puli berish joiz emas.
Agar kutish muddati aniq vaqt bilan cheklangan boʻlsa, bunday savdo qilish joiz hisoblanadi. Agar xarid amalga oshsa, oldindan to‘langan pul narxning bir qismi sifatida hisoblanadi. Agar xaridor sotib olishdan voz kechsa, oldindan to‘langan pul sotuvchining huquqiga aylanadi, modomiki sotuvchi va xaridor shunga kelishgan bo‘lsalar.
Alloh bilguvchiroqdir.
Bu javob foydali bo’ldimi?