O'qildi: 127
Iyul 27, 2025
/ 2 Safar 1447
Fatvo mavzusi: Fiqh » Fiqh asoslari » Qoʻshiq aytish va koʻngilochar tadbirlar » Sanʼat va aktyorlik qoidalari » Urf-odatlar
Savol
Ba’zi shaharlar va mintaqalarda odamlar musiqiy konsertlar, vatanparvarlik hamda boshqa ruhdagi qo‘shiqlarni tinglashlari uchun bazmlar tashkil etilmoqda. Shuningdek, ba’zi adabiy to‘garak sahnalarida seriallar va teatr tomoshalari tashkil etilmoqda. Ular uchun turli joylardan qo‘shiqchilar, xonandalar va aktyorlar taklif qilinadi. Ba’zida bu tadbirlarga kirish chiptalar orqali, ba’zan esa bepul bo‘ladi.
Shayx hazratlari, mening savolim shunday: bunday kechalar va ziyofatlarni tashkil etishning hukmi qanday va dam olish, hordiq chiqarish maqsadida ularga qatnashishning hukmi nima? Men ham bu tadbirlarda qatnashib, qo‘shiq kuylashim joizmi? Iltimos, bizga fatvo bering, Alloh sizni mukofotlasin, chunki bu masala chalkash. Ba’zilar buni faqat ko‘ngil ochish deb, unda hech qanday yomonlik yo‘q deyishsa, boshqalar bu harom va ruxsat etilmagan deyishadi. Alloh sizlarga baraka berib, siz orqali Islom diniga manfaatlar keltirsin.
Javob
Alloh taologa hamdu sanolar, Rasululloh sollallohu alayhi vasallamga salavot va salomlar bo‘lsin.
Har bir kishi Allohdan qo‘rqishi va U zot ularni yashirin va oshkora kuzatib turganini anglashi lozim. Ular Alloh ularni ko‘rib turganini va Undan yer yoki osmonda hech narsa yashirin emasligini bilishlari kerak. Alloh taolo aytadi:
«Va ozuqalanib oling! Eng yaxshi ozuqa Allohdan qo‘rqishdir. Mendan qo‘rqingiz, ey ahli donishlar!» (Baqara: 197).
Ya’ni: ey ongi tirik va qalbi tetik insonlar, Allohdan qo‘rqinglar! Bu dunyoda ham, oxiratda ham manfaat keltiradigan ishlar bilan Allohni rozi qilishga intiling. «Ahli donish» bo‘lmaganlar esa o‘z sa’y-harakatlarini va aqllarini Allohning g‘azabiga duchor qiladigan ishlarga sarflaydiganlardir.
Savolda so‘ralgan qo‘shiq kechalarini tashkil etish va har yerdan qo‘shiqchilar, xonandalar va aktyorlarni taklif qilish, ularga pul berib yoki bepul kirish, bu kechalarga borib tomoshabin boʻlish, yoki ularda ishtirok etish, ularni qo‘llab-quvvatlash – bularning barchasi joiz emas, harom ishlardir. Chunki Alloh taolo aytadi:
«Odamlar orasida shunday kimsalar ham borki, ular bilimsizlik bilan (o‘zgalarni) Allohning yo‘lidan ozdirish uchun va u (yo‘lni) masxara qilish uchun behuda so‘z(lar)ni sotib olur. Ana o‘shalar uchun xor qilguvchi azob bordir» (Luqmon: 6).
Ibn Mas’ud roziyallohu anhu qasam ichib, bu oyatda aytilgan narsa, yaʻni «behuda soʻzlarni sotib olish», bu musiqa ekanini ta’kidlaganlar. Chunki musiqa va qoʻshiq, shubhasiz, odamlarning vaqtini zoye qilib, ularni Allohning yo‘lidan uzoqlashtiradi (Musiqa, qoʻshiq va raqsga doir dalillar majmuasi va ularning turlariga oid hukmlar 5000-raqamli fatvoda batafsil yoritilgan).
Abdurrahmon ibn Gʻanm Ash’ariy so‘zlab berdi: «Abu Omir [Abu Molik] Ash’ariy menga hadis aytib berdi, Allohga qasamki, u menga yolg‘on gapirmadi. U Nabiy sollallohu alayhi va sallamning shunday deganlarini eshitgan ekan: «Ummatimdan farjni, ipakni, xamrni va cholg‘u asboblarini halol sanaydigan qavmlar bo‘ladi» (Sahihi Buxoriy, 5590).
«Ummatimdan farjni, ipakni, xamrni va cholg‘u asboblarini halol sanaydi» degan so‘zlarining ma’nosi: sanab oʻtilgan bu narsalar aslida harom ekanini, «halol sanaydigan qavmlar bo‘ladi» deganlari esa, buning kelajakda amalga oshishini anglatadi. Shunday qilib, hadisning tugal ma’nosi: «Kelajakda ipak, xamr (mast qiluvchi narsalar) va cholg‘u asboblari kabi aslida harom boʻlgan narsalarni o‘zlariga halol va muboh sanaydigan odamlar paydo boʻladi», deganidir.
Anas roziyallohu anhudan kelgan marfu’ hadisda: Rasululloh sollallohu alayhi va sallam shunday deganlar: «Albatta bu ummatda yer ko‘chkilari, tosh yog‘ishi va (odamlarning) qiyofasi o‘zgarishi (maymun va cho‘chqaga aylanishi kabi ishlar) sodir bo‘ladi. Bu hodisalar aroq ichilganda, ayol qo‘shiqchilar olib kelinganda va musiqa asboblari chalinganda yuz beradi», deyilgan (Sunani Termiziy, 2212; Hadis hukmi: «sahih». Manba: «Sahihul Jome’», 5467).
Shubhasiz, bunday jazolarni keltiradigan narsa harom, hatto katta gunohlardan sanaladi, «laa havla va laa quvvata illa billah» (kuch va quvvat faqat Allohnikidir).
Imom Ahmad rahimahulloh kabi saodat asri ulamolari ud, tanbur, doira, rubob kabi cholg‘u asboblari va musiqani harom deb ochiq aytganlar.
Demak, hozirgi kunda ma’lum bo‘lgan va ko‘proq fitnaga sabab bo‘ladigan asboblar ilk davr ulamolariga ma’lum bo‘lganlaridan ham ko‘proq haromdir.
Demak, zamonaviy cholg‘u asboblari ularning davriga qaraganda yanada jozibador va ko‘proq fitnaga sabab bo‘lgani sababli oʻsha davr ulamolariga ma’lum bo‘lganlaridan ham ko‘proq haromdir.
Shunga ko‘ra, bunday qo‘shiqli bazmlarni o‘tkazish haromdir. Ularni uyushtiruvchilar Allohdan qo‘rqsinlar, farzandlariga mas’ul bo‘lganlar esa Allohdan qo‘rqib, farzandlari va oilasini bunday joylarga olib borishdan saqlansinlar. Bilib qo‘ysinlarki, ular bu qilmishlari uchun gunohkor bo‘ladilar va ertaga Rabbisining huzurida bu qilmishlari uchun so‘roqqa tutilishlari muqarrardir. Dam olish va hordiq chiqarish Allohning Kitobi Qur’onni va Rasululloh sollallohu alayhi va sallamning sunnatlarini o‘rganish, ro‘za tutish, Makka va Madinani ziyorat qilish, Alloh yo‘lida jihod qilish, dinni yoyish va unga da’vat qilishda hamda boshqa ezgu va solih amallarda ekanini anglasinlar. Shuningdek, suzishni o‘rganish, merganlik, ot minish, qayiq minish, bog‘-rog‘larga sayohat qilish kabi halol ishlarda ham ko‘ngil ochishlari mumkin, bunda Islomiy odoblar va go‘zal axloqqa rioya qilsalar bas.
Alloh hammamizni yaxshilik va to‘g‘rilik yo‘liga muvaffaq qilsin va Oʻzining g‘azabi va azobidan saqlasin.
Alloh bilguvchiroqdir.
Allohning salavoti va salomi Payg‘ambarimiz Muhammadga, u zotning oilasi va barcha sahobalariga bo‘lsin.
Bu javob foydali bo’ldimi?