O'qildi: 12
Iyun 16, 2025
/ 20 Zulhijja 1446
Fatvo mavzusi: Daʼvat » Daʼvatchining xislatlari » Oilaviy masalalar
Savol
Men dindor boʻlmagan oilada yashayman. Oilam meni dindorligim uchun taʼqib qilib, ustimdan kulishadi. Men – Allohga hamdlar boʻlsin – sunnatga amal qilaman. Otamning eʼtiqodi quyidagicha: U “Qurʼon oyatlarini sharhlaydigan hadislar, masalan namoz haqidagi hadislarga amal qilish kerak. Ammo Qurʼonda kelmagan masalalarni bayon qiladigan hadislarga kelsak, masalan, begona ayolga qoʻl berib koʻrishishdan qaytarilgan hadisiga amal qilish shart emas”, deb hisoblaydi. Uning bundan boshqa notoʻgʻri eʼtiqodlari ham bor. Ota-onaga yaxshilik qilish vojibligini bilaman. Ammo otamning eʼtiqodini eʼtiborga olgan holda, uning ortida namoz oʻqishim joizmi? Agar nojoiz boʻlsa, uni xafa qilmaslik uchun u bilan namoz oʻqiyotgandek koʻrinib, keyin namozimni qayta oʻqib olsam boʻladimi?
O’xshash fatvolarJavob
Alloh taologa hamdu sanolar, Rasululloh sollallohu alayhi vasallamga salavot va salomlar bo‘lsin.
Aziz birodarim, siz tushib qolgan vaziyat, shubhasiz, ogʻirdir. Moʻmin kishi uchun toʻgʻri yoʻldan – ahli sunna val jamoa yoʻlidan adashgan, zalolatga botgan ota bilan yashash oson emas. Lekin musulmon bunday holatga sabr qilib, otaga yumshoqlik bilan nasihat qilib, unga nisbatan farzandining takabburligini yoki kamsitishini sezdirmaydigan, balki munosib vositalar bilan haqni tushuntirishda ulkan ajr bordir. U farzandining nasihatini otaligini eʼtirof etuvchi, uni hurmat qiluvchi va mehribon farzandning nasihati deb his qilishi lozim. Xuddi Ibrohim alayhissalomning otasiga daʼvati kabi.
Alloh taolo aytdi:
(Ey Muhammad alayhis-salot-u vas-salom), ushbu Kitobda Ibrohim (qissasini) zikr qiling! Darhaqiqat, u juda rostgoʻy paygʻambar edi. Eslang, u otasiga: «Ey otajon, nega siz eshitmaydigan, koʻrmaydigan va sizga biron foyda yetkaza olmaydigan butga ibodat qilasiz? Ey otajon, darhaqiqat, sizga kelmagan ilm-maʼrifat menga keldi. Bas, siz menga ergashing, sizni haq yoʻlga hidoyat qilurman. Ey otajon, siz shaytonga ibodat-qullik qilmangiz. Chunki shayton Rahmonga osiy boʻlgandir. Ey otajon, haqiqatan men sizga Rahmon tomonidan azob yetib, (doʻzaxda) shaytonga doʻst-yaqin boʻlib qolishingizdan qoʻrqurman», deganida. (Otasi) aytdi: «Sen mening xudolarimdan yuz oʻgirasanmi, ey Ibrohim?! Qasamki, agar sen (mening xudolarimni soʻkishdan) toʻxtamasang, albatta, seni toshboʻron qilurman va (yoki) meni butunlay tark et!» (Ibrohim) dedi: «Omon boʻling. Endi Parvardigorimdan sizni magʻrifat qilishini soʻrayman. Shak-shubhasiz, U menga mehribon boʻlgan Zotdir» (Mariyam: 41-47).
Ibrohim alayhissalom otasiga eng muloyim soʻzlar bilan: «Ey otajon» deb murojaat qildi. Unga «men olimman, siz johilsiz» demadi. Balki «Ey otajon, darhaqiqat, sizga kelmagan ilm-maʼrifat menga keldi» deb, otasiga boʻlgan rahm-shafqatini va uning salomatligiga boʻlgan qaygʻusini koʻrsatdi. Shuning uchun: «Ey otajon, haqiqatan men sizga Rahmon tomonidan azob yetib, (doʻzaxda) shaytonga doʻst-yaqin boʻlib qolishingizdan qoʻrqurman» dedi. Otasi haqiqatni rad etib, uni toshboʻron qilish bilan tahdid qilganida, Ibrohim odob bilan: « Omon boʻling. Endi Parvardigorimdan sizni magʻrifat qilishini soʻrayman» deb, uning uchun magʻfirat soʻrashga vaʼda berdi. Solih farzandning adashgan ota-onasiga daʼvati mana shunday boʻlishi kerak.
Unutmang, sunnatni yoki sunnatdan biror narsani inkor qilish masalasi juda xavfli masaladir — bu mavzu boʻyicha oʻrni kelganda batafsil maʼlumot beramiz — ammo bu yerda qisqacha aytadigan boʻlsak, agar otangizning bidʼati uni islomdan chiqaradigan boʻlsa, masalan, sunnatni butunlay inkor qilib, unga hujjat-dalil keltirilgandan keyin ham haqiqatni tan olmasa, u holda kofirligi sababli uning ortida namoz oʻqish durust emas. Ammo agar otangizning bidʼati kufrgacha bormasa, masalan sunnatda kelgan baʼzi hukmlarga (eʼtiborsizligi sababli) amal qilmasa, u holda uning ortida namoz oʻqishingiz joiz va namozingiz durust sanaladi.
Alloh bilguvchiroqdir.
Qoʻshimcha
Shayx Muhammad ibn Solih ibn Usaymin bu savolga quyidagicha javob berdilar:
Inkor qilishning ikki sababi boʻladi:
1. Taʼvil inkori
2. Jahd inkori
Agar jahd inkori boʻlsa, yaʼni u «men Rasululloh sollallohu alayhi va sallam buni aytganini bilaman, shunday boʻlsada buni inkor qilaman va qabul qilmayman» desa, bu inson islomdan chiqqan murtad – kofir sanaladi va uning ortida namoz oʻqish joiz boʻlmaydi.
Agar inkor taʼvil inkori boʻlsa, taʼvil ehtimolli, lugʻat jihatidan maqbul va shariat manbalarini tushunishdan kelib chiqqan boʻlsa, bu odam kofir emas, bidʼatchi deyiladi. Agar u bidʼat eʼtiqodda boʻlsa uning ortida namoz oʻqish joiz. Ammo uning ortida namoz oʻqimaslik hidoyatiga sabab boʻlsa, yaʼni shu sababli u oʻzini toʻxtatib, masalani yana bir bor oʻylab koʻrishi ehtimoli boʻlsa, uning ortida namoz oʻqimagan afzal.
Ammo savolda aytilgan otaga kelsak, u baʼzi sunnatlarni, yaʼni Qurʼonga muvofiq va uni sharhlaydigan sunnatlarini tan oladi. Ayni paytda u boshqa sunnatlarni, yaʼni Qurʼonga qoʻshimcha boʻlgan sunnatlarni inkor etadi. Bu eʼtiqod (Qurʼoniylik eʼtiqodi) ulkan bidʼatlar sarasidandir. Islom shariati bu eʼtiqodni qattiq qoralagan. Paygʻambarimiz sollallohu alayhi va sallamdan sahih hadisda kelganidek:
Ubaydulloh ibn Abu Rofeʼ otasi roziyallohu anhudan rivoyat qiladi: «Nabiy sollallohu alayhi va sallam shunday dedilar: «Birortangiz supasida yonboshlab yotganida unga men buyurgan yoki qaytargan ishlardan birortasi yetib borganida zinhor «Buni bilmaymiz, biz Allohning Kitobida nima kelsa, shunga ergashamiz», deganini koʻrmayin» (Sunani Abu Dovud, 4605).
Bu insonning dunyo va oxiratiga xavf soluvchi ulkan bidʼatdir.
Alloh biluvchiroqdir.
Bu javob foydali bo’ldimi?