O'qildi: 43
May 30, 2025
/ 21 Zulhijja 1446
Fatvo mavzusi: Daʼvat » Ilm va daʼvat
Savol
Nega musulmonlar oʻz dinlarini yagona haqiqiy din deb oʻylashadi? Ularning buni isbotlovchi dalillari bormi?
O’xshash fatvolarJavob
Alloh taologa hamdu sanolar, Rasululloh sollallohu alayhi vasallamga salavot va salomlar bo‘lsin.
Hurmatli soʻrovchi,
Salom va yaxshi tilaklarim bilan.
Sizning savolingiz, Islom diniga kirmagan kishi tomonidan mantiqli koʻrinadi. Biroq, ushbu dinda yashab, uning taʼlimotlariga amal qilgan va ishonch hosil qilgan kishi bu din soyasida qanday ulkan neʼmat ichida yashayotganini yaxshi biladi. Buning koʻplab sabablari bor, jumladan:
Islomdagi ibodatlarning eng muhimlaridan biri boʻlgan namoz, musulmon bilan uning Rabbisi oʻrtasidagi bevosita bogʻlanishdir. Agar musulmon namozda xushuʼ (yurakdan kelgan eʼtibor va xoksorlik) bilan ibodat qilsa, qalbida rohat, xotirjamlik va osoyishtalikni his qiladi. Chunki u qudratli va kuchli zot – Allohga suyanmoqda. Shu sababli Paygʻambar Muhammad (sallallohu alayhi vasallam) shunday deganlar:
«Bizni namoz bilan rohatlantir» (Musnadi Ahmad, 23088; Abu Dovud, 4985) va qiyinchiliklarga duch kelganda darhol namozga shoshilganlar. Kimki biror musibatga uchragan boʻlsa va namozda yordam soʻrasa, sabrli boʻlishiga yordamni va musibatiga daldani his qilishi aniq. Chunki u namozda Allohning kalomini oʻqiydi, va Allohning kalomining taʼsiri hech qanday inson soʻzlari bilan taqqoslab boʻlmaydi. Agar baʼzi psixologlud-uing soʻzlari odamga taskin bersa, unda bu ruhshunosni yaratgan Zotning kalomi qanday taʼsir qilishi mumkinligini oʻylang.
Zakotga kelsak, bu Islomning besh asosiy ruknlaridan biridir. Zakot, musulmonni xudbinlik va baxillikdan poklaydi, saxiylik va kambagʻallar hamda muhtojlarga yordam berishni oʻrgatadi. Bu ibodat uchun qiyomat kuni katta mukofot beriladi, boshqa ibodatlar singari. Zakot insonlar joriy qilgan soliqlari kabi qimmat va mashaqqatli emas, balki har 1000 dan atigi 25 foiz beriladi. Haqiqiy musulmon bu zakotni oʻz xohishi bilan, hech kim uni nazorat qilmasa ham, toʻlaydi.
Roʻza esa, Alloh uchun yeb–ichish va jinsiy aloqadan tiyilishdir. Bu orqali musulmon och qolgan va muhtoj insonlarning holatini his qiladi va shuningdek, Allohning insonlar ustidagi neʼmatlarini eslatadi. Roʻzaga hisob–kitobsiz savob beriladi.
Hajga keladigan boʻlsak, bu Allohning Muqaddas Uyi boʻlmish Kaʼbaga, Ibrohim (alayhissalom) tomonidan qurilgan joyga qilinadigan ibodat safaridir. Bu safar Allohning amriga itoat boʻlib, duolar qabul qilinadi va musulmonlar dunyoning turli joylaridan kelib bir-birlari bilan tanishadi.
Islom shuningdek, ota–onaga hurmat va gʻamxoʻrlik qilishni, qarindoshlar bilan aloqani mustahkamlashni, muhtojlarga yordam berishni, qoʻshniga yaxshilik qilishni, yetimlarning mol–mulkini asrash va ularning haq-huquqlarini himoya qilishni, yosh bolalarga mehribon boʻlishni, kattalarga hurmat koʻrsatishni, xizmatkorlar va hayvonlarga muloyim munosabatda boʻlishni, yoʻldagi ozorlarni olib tashlashni, yaxshi soʻzlar bilan gapirishni, va kechirimli boʻlishni buyuradi. Shuningdek, musulmon birodarlariga nisbatan xayrxoh boʻlish, ularning ehtiyojlarini qondirish, imkoni yoʻq qarzdorlarga muhlat berish, boshqalarga ilinish, hamdardlik koʻrsatish va ularni yupatish, odamlarga tabassum qilish, bemorlarni ziyorat qilish, mazlumlarga yordam berish, doʻstlar oʻrtasida sovgʻalar ulashish, mehmonlarga hurmat koʻrsatish, rafiqaga yaxshi muomalada boʻlish, uni va bolalarni moddiy jihatdan taʼminlash, salom berish va uyga kirishda, hech kimning maxfiy hayoti oshkor boʻlmasligi uchun ijozat soʻrash kabi fazilatlarni ham targʻib qiladi.
Agar baʼzi musulmon boʻlmaganlar bu amallarni bajarishsa, ular buni odob–axloq qoidalari asosida qilishadi. Lekin ular Allohdan mukofot yoki qiyomat kunidagi najotni kutishmaydi.
Agar Islom taqiqlagan narsalarga nazar soladigan boʻlsak, ularning barchasi shaxs va jamiyat manfaatlariga xizmat qilishini koʻramiz. Bu taqiqlar insonning Rabbi bilan munosabati, oʻz-oʻziga boʻlgan munosabati va boshqa insonlar bilan boʻlgan munosabatlarini himoya qilishga qaratilgan. Keling, bu maʼnoni tushunish uchun bir necha misollarni koʻraylik:
Islom Allohga shirk keltirishni va Undan boshqa narsalarga ibodat qilishni qatʼiyan taqiqlaydi, chunki Allohdan boshqasiga ibodat qilish insonni baxtsiz qiladi va iztirobga soladi. Islom shuningdek, folbinlar va jodugarlarga borishni va ularga ishonishni man qiladi. Ikki insonni ajratish yoki birlashtirish uchun sehr (jodugarlik) qilish, shuningdek, yulduzlar va sayyoralarning inson hayoti va hodisalarga taʼsir qiladi deb ishonish taqiqlanadi.
Alloh zamonni egasi boʻlganligi sababli zamonni soʻkish, shuningdek, har–xil belgilardan shumlanish (mas. oldidan qora mushuk oʻtsa yurmaslik) taqiqlangan.
Shuningdek, Islom riyo (ibodatni koʻz–koʻz qilish), sumaʼ (maqtanish) yoki minnat qilish bilan amallarni habata qilib yuborishdan qaytaradi. Allohdan boshqa biror narsaga sajda qilish, egilish yoki taʼzim qilish mumkin emas. Ikkiyuzlamachilar yoki fosiq odamlar bilan doʻstlashish yoki ularga eʼtibor berish ham taqiqlangan.
Bundan tashqari, bir–birini Allohning laʼnati, gʻazabi yoki doʻzaxi boʻlsin, deb laʼnatlash taqiqlangan. Turgʻun (oqmaydigan) suvga siyish yoki yoʻlda, odamlar soyalanadigan joyda va buloq, quduqlar yoniga hojat chiqarish, qibla tomoniga old yoki orqa qilib siyish yoki hojat chiqarish, oʻng qoʻl bilan jinsiy aʼzoni ushlab bavl qilish ham man etilgan. Hojat chiqarayotgan odamga salom bermaslik va uygʻonganida qoʻlini yuvmasdan idishga tiqmaslik kerak.
Quyosh chiqishida, yuqoriga koʻtarilishida(tikka boʻlganda) va botishida nafl namoz oʻqish mumkin emas, chunki bu vaqtlarda u shayton shoxlari orasidan chiqadi va botadi. Ovqat tayyor boʻlganda, katta va kichik hojat yoki yel qistab turganda namoz oʻqish ham taqiqlangan, chunki bular namozxonning xushuʼini buzadi.
Namozni baland ovozda oʻqib boshqa musulmonlarga zarar yetkazish taqiqlanadi. Uyqusi kelib turgan boʻlsa tungi namozni davom ettirish mumkin emas. Uxlab olib, keyin ibodat qilishi kerak. Tunni har kuni uxlamay ibodat bilan oʻtkazish ham taqiqlanadi.
Agar kimdir tahorati singanidan shubha qilib qolsa, tovush eshitmaguncha yoki hid sezmaguncha (aniq bilmagunicha) namozdan chiqmaydi.
Masjidda savdo–sotiq qilish yoki yoʻqolgan narsani eʼlon qilish man etilgan, chunki masjid ibodat va Allohni eslash joyidir, shuning uchun bunday ishlar masjidda amalga oshirilishi kerak emas.
Namozga chorlansa, musulmon shoshmasdan, xotirjam va salobat bilan yurib borishi kerak. Masjidda oʻzaro faxrlanish va masjidni namozxonni chalgʻituvchi bezaklar bilan bezash ham taqiqlangan.
Ulama roʻzadan (iftor qilmay, faqat saharlikni oʻzi bilan, kunni tunga ulab roʻza tutish) taqiqlangan. Shuningdek, er uyda boʻlgan paytda uning roziligisiz ayolning nafl roʻza tutishi ham taqiqlangan.
Qabrlarga bino qurish, ularni baland koʻtarish, ustida oʻtirish, ular orasida poyabzal kiyib yurish, qabrlarga chiroq qoʻyish, oʻliklarni kafanini oʻgʻirlash va yozuvlar yozish taqiqlangan. Qabrlarga sajda qilish va ularni masjid qilib olish ham man etilgan.
Islomda motamda faryod koʻtarish, kiyim yirtish, sochlarni yulish va jaholat davridagi kabi nido qilish man etilgan. Oʻlgan odamning oʻlimini oddiy xabar tarzida yetkazish joiz, lekin jaholatdagidek gʻamgin nidolar bilan eʼlon qilish taqiqlangan.
Ribo yeyish taqiqlangani kabi, noaniqlik, firibgarlik va aldashni oʻz ichiga olgan barcha savdo turlari ham taqiqlanadi. Shuningdek, qon, sharob, choʻchqa goʻshti, butlar va Alloh taqiqlagan har qanday narsani sotish va sotib olish ham haromdir, ularning puli harom hisoblanadi. Bundan tashqari, kimoshdi savdolarida koʻp uchraydigan holat — sotib olish niyati boʻlmagan shaxsning mahsulot narxini oshirishi ham taqiqlanadi. Mahsulotning nuqsonlarini yashirish va sotishda ularni oshkor qilmaslik taqiqlanadi. Odam oʻziga tegishli boʻlmagan narsani sotishi yoki xarid qilingan narsani qoʻlga olishdan oldin sotishi ham taqiqlanadi. Shuningdek, odam birodarining savdosiga aralashib, uning sotayotgan yoki sotib olayotgan narsasi ustiga savdo qilishi taqiqlanadi. Meva yetilib, buzilish xavfidan qutilguncha, uni sotish taqiqlanadi. Oʻlchov va tarozida aldash qatʼiyan taqiqlanadi. Monopoliyaga olib boradigan har qanday harakat, yaʼni mahsulotni jamlab, bozorda narxni koʻtarish ham harom hisoblanadi. Yer yoki daraxt kabi narsalarda sherik boʻlgan kishi oʻz ulushini sherigiga taklif qilmasdan sotmasligi kerak. Yetimlarning mol–mulkini nohaq yeyish taqiqlanadi. Qimor oʻynash va boshqa har qanday nohaq yoʻl bilan mol–mulkni olish haromdir. Pora olish yoki pora berish, Sudxoʻrlik, talonchilik va odamlarning mol–mulkini aldov yoʻli bilan va zarar berish maqsadida olish ham taqiqlanadi. Odamlarning haqlarini urib qolish yoki topilgan narsani yashirish taqiqlanadi; topilgan narsani faqat egasini topmoqchi boʻlgan kishi olishi mumkin. Har qanday turdagi firibgarlik taqiqlanadi. Qaytarmaslik niyatida qarz olish ham taqiqlanadi. Musulmon kishi birodarining mol–mulkidan faqat uning roziligi bilan foydalanishi mumkin; birodarining roziligisiz yoki hayo qilichi (majburiyat hissi) bilan olingan narsalar haromdir. Vositachilik uchun sovgʻa olish ham taqiqlangan.
Nikohdan voz kechish, yaʼni uylanmaslik taqiqlangani kabi, oʻzini bepusht qilish ham taqiqlanadi. Ikki opa–singilni bir vaqtning oʻzida nikohlash ham haromdir. Shuningdek, bir ayol ustiga uning ammasi yoki xolasini, kattasi ustiga kichigini yoki kichigi ustiga kattasini nikohlash taqiqlanadi, chunki bu qarindoshlar oʻrtasida aloqalarning buzilishiga olib kelishi mumkin. «Shigʻor» nikohi ham haromdir. Bu shunday nikohki, kishi aytadi: «Menga qizingni yoki opangni nikohlab ber, men esa senga qizimni yoki opamni nikohlab beraman». Bunda bir ayol ikkinchisiga mahrsiz almashiladi. Bu adolatsizlik boʻlib, haromdir.
Mutʼa nikohi — yaʼni taraflar oʻzaro kelishib, maʼlum muddatga qadar nikohlanib, muddat tugagach nikoh bekor boʻlishi ham haromdir. Ayolga hayz paytida yaqinlik qilish qatʼiyan man etilgan; er faqat ayol poklangach unga yaqinlashishi mumkin. Ayolga orqa yoʻldan yaqinlik qilish ham qatʼiyan taqiqlanadi.
Bir erkak, boshqa birodarining sovchi boʻlgan ayoliga sovchi boʻlishi taqiqlanadi, to birodari bu niyatidan voz kechmaguncha yoki unga ruxsat bermaguncha. Turmushga chiqmoqchi boʻlgan beva yoki ajrashgan ayoldan nikoh uchun rozilik olish kerak, bokira qizni esa iznini soʻrash lozim. «Baxtli boʻling va oʻgʻil farzandlar koʻring» kabi iboralar bilan tabriklash taqiqlangan, chunki bu johiliyat davridagi urf boʻlgan, va ular qizlarni yomon koʻrishardi. Ajrashgan ayol Alloh yaratgan narsani, yaʼni homiladorligini yoki hayz holatini yashirishi taqiqlanadi.
Er–xotin oʻzlarining jinsiy hayotlari yoki yaqinliklariga oid narsalarni boshqalarga oshkor qilmasliklari kerak, bu ham taqiqlangan. Ayolni eridan ajratishga harakat qilish, er–xotin oʻrtasiga nifoq solish haromdir. Taloq bilan oʻynashish, yaʼni taloqni jiddiy qabul qilmay oʻyin tarzida berish ham taqiqlangan. Ayol eridan yoki boʻlgʻusi eridan kundoshini taloq qilishni soʻrashi ham taqiqlanadi. Bu, masalan, ayol erkakdan: «Xotiningni taloq qil, shunda men senga turmushga chiqaman» deyishiga oʻxshaydi.
Ayol kishi erining roziligisiz uning mol–mulkidan sarflash huquqiga ega emas. Ayol, hech qanday sharʼiy sababsiz erining yotogʻidan bosh tortsa, farishtalar uni laʼnatlaydi. Erkakning otasining xotinini (oʻgay onasini) nikohlashi qatʼiyan taqiqlangan. Shuningdek, erkak, boshqa erkakdan homilador boʻlgan ayol bilan jinsiy aloqa qilishi ham haromdir.
Erkakning hur ayolidan (choʻri boʻlmagan) uning roziligisiz, himoyalanib (chora koʻrib) jinsiy aloqa qilishi man etilgan. Erkakning uzoq safardan qaytganda, kechasi uyiga toʻsatdan kirib kelishi va oilasini hayratda qoldirishi taqiqlanadi. Agar u qaytishi haqida oldindan xabar bersa, bunda hech qanday muammo yoʻq. Erning xotiniga bergan mahridan uning roziligisiz biror narsa olishi haromdir. Shuningdek, er xotini undan pul evaziga (xuluʼ bilan) ajrashishi uchun zarar yetkazishi ham taqiqlangan.
Ayollarga oʻzlarini koʻz–koʻz qilib bezanib yurish taqiqlangani kabi, ayollarni sunnat qilishda haddan oshish ham taqiqlanadi. Shuningdek, ayol erining ruxsatisiz boshqa odamni uyiga kiritishi haromdir, lekin sharʼiy qoidalarga zid boʻlmasa, umumiy ruxsat kifoya qiladi. Onani bolasidan ajratish taqiqlangan. Dayuslik — yaʼni oila aʼzolarining nopok ishlarini koʻrib indamay turish ham haromdir. Begona ayolga nazar solish va bir qarashdan soʻng yana qayta qarash taqiqlanadi.
Oʻlik hayvon goʻshti, xoh choʻkib, boʻgʻilib, tok urib yoki balanddan yiqilib oʻlgan boʻlsin, isteʼmol qilish haromdir. Qon, choʻchqa goʻshti, Alloh nomi bilan soʻyilmagan hayvonlar va butlarga atab soʻyilgan hayvon goʻshtlari ham taqiqlanadi.
Najosat yoki ifloslik bilan oziqlangan hayvonning goʻshti va suti haromdir. Shuningdek, qoziq tishli yirtqich hayvonlar, tirnoqli yirtqich qushlarni va uy eshaklarining goʻshtini yeyish haromdir. Hayvonni qiynab oʻldirish — yaʼni hayvonni och holda bogʻlab qoʻyib oʻldirish yoki boshqa usullarda qiynab oʻldirish taqiqlanadi. Tish yoki tirnoq bilan soʻyish haromdir. Hayvonni boshqasining koʻz oldida soʻyish va pichoqni hayvonning koʻz oldida oʻtkirlash taqiqlangan.
Libos va ziynat masalalari: Libosda isrof qilish, erkaklar uchun oltin taqish, kiyimsiz yalangʻoch yurish va sonlarni ochish taqiqlanadi. Kiyimni manmanlik bilan toʻpiqdan pastga tushirib yurish yoki yerga sudrab yurish va (libas ash–shuhra) diqqatni tortadigan kiyimlarni kiyish ham haromdir.
Yolgʻon guvohlik berish, iffatli ayollarga tuhmat qilish, begunohlarni ayblash va tuhmat qilish haromdir.
Musulmonlarni gʻiybat qilish, malomat qilish, laqab qoʻyib chaqirish va boshqalar oʻrtasida nifoq solish, masxara qilish va ajdodlari bilan maqtanish ham taqiqlanadi. Soʻkinish, qargʻash va qoʻpol soʻz ishlatish ham haromdir. Yomon gap aytish faqat zulm koʻrgan holatdagina joizdir.
Yolgʻon gapirish ham haromdir, ayniqsa, obroʻ topish yoki moddiy moddiy manfaat uchun yoki orasiga sovuqchilik tushib qolgan kishini qoʻrqitish uchun tushlarni toʻqib yolgʻon gapirish qattiq taqiqlangan.
Insonning oʻzini oʻzi maqtashi haromdir. Ikki kishi uchinchini oldida pichirlashib gaplashishi taqiqlanadi. Chunki bu uni xafa qiladi. Moʻminlarni yoki laʼnatga loyiq boʻlmaganlarni laʼnatlash ham haromdir.
Oʻliklarni yomonlash taqiqlanadi, shuningdek, kishi boshiga musibat tushganida oʻziga oʻlim tilab duo qilishi yoki oʻlimni xohlashi ham taqiqlangan. Oʻziga, bolalariga yoki mol–mulkiga qargʻish yoki laʼnat aytish ham haromdir.
Boshqalarning oldidagi ovqatdan iznsiz yeyish, taomning oʻrtasidan yeyish mumkin emas, chetidan yeyish tavsiya etiladi, chunki baraka taomning oʻrtasiga tushadi. Zarar yetib qolmasligi uchun siniq idishning singan joyidan ichish, idishga nafas chiqarish ham taqiqlangan. Qorni bilan yotib ovqat yeyish va alkogol ichimlik qoʻyilgan dasturxon atrofida oʻtirish taqiqlangan.
Uxlashdan oldin oʻchoqni yoqib qoldirish taqiqlangan. Qoʻllar yogʻ yoki ifloslikka bulgʻangan holda yotmaslik tavsiya etiladi. Qorinda yotib uxlash va yomon tushlarni boshqalarga aytish yoki sharhlash ham taqiqlangan, chunki ular shaytonning oʻyinidir.
Alloh oʻldirishni harom qilgan jonni nohaq oʻldirish, qashshoqlikdan qoʻrqib farzandlarni oʻldirish hamda oʻz joniga qasd qilish taqiqlangan. Zino qilish, bachchavozlik va spirtli ichimliklarni ichish, ularni ishlab chiqarish, tashish va sotish ham taqiqlanadi. Allohning gʻazabini keltirib, odamlarni rozi qilishga urinish ham haromdir. Ota–onaga baqirish yoki ularga «uf» deyish, bola oʻzini otasidan boshqa kishiga nisbat berishi ham haromdir.
Olov bilan qiynash, shuningdek, tirik yoki oʻlik kishilarni yoqib yuborish taqiqlanadi. «Musla qilish» – yaʼni, oʻliklarni quloq burun va shu kabi aʼzolarini kesib shaklini buzish va yomonlikka yordam berish va gunohda hamkorlik qilish taqiqlangan. Allohga itoatsizlik boʻlgan oʻrinda boshqaga itoat qilish ham haromdir.
Yolgʻon qasam ichish va «yamin gʻamus» (kishi birovni haqini yeyish uchun qasddan yolgʻon qasam ichishi) taqiqlangan. Shuningdek, birovlarni suhbatini ularning ruxsatisiz tinglash, birovlarning avratlariga qarash, oʻziga tegishli boʻlmagan narsani daʼvo qilish, oʻziga berilmagan narsalar bilan maqtanish va amalga oshirmagan ishlari uchun maqtov izlash taqiqlanadi.
Boshqalarning uyiga ruxsatisiz kirish yoki ularning uy ichiga qarash ham taqiqlangan. Isrof qilish va mol–mulkni behuda sarflash haromdir. Nohaq qasam ichish, birovning sirlarini poylash va solih erkak va ayollar haqida yomon gumon qilish ham taqiqlanadi.
Hasad qilish, bir–biriga kin saqlash va dushmanlik tufayli bir–biridan yuz oʻgirish haromdir. Yolgʻon va nohaq ishda davom etish, uni qoʻllab-quvvatlash taqiqlangan. Kibr, manmanlik, faxrlanish va oʻzini boshqalardan ustun qoʻyish taqiqlanadi. Haddan oshgan quvonch va magʻrurlik ham haromdir.
Musulmon kishi bergan sadaqasini qaytarib olishga urinishi yoki uni sotib olishi taqiqlangan. Ishchi ishini toʻliq bajargandan soʻng, unga haqini bermaslik haromdir.
Farzandlar oʻrtasida hadya berishda adolat qilmaslik taqiqlangan. Shuningdek, oʻz mol–mulkining barchasini vasiyat qilib, vorislarini qashshoqlikda qoldirish ham haromdir. Agar kimdir bunday qilsa, vasiyati, mol–mulkning faqat uchdan bir qismiga oʻtadi. Yomon qoʻshnichilik qilish taqiqlanadi. Vasiyat orqali birovga zarar yetkazish ham taqiqlangan. Musulmonning uch kundan ortiq hech qanday sharʼiy sababsiz boshqa musulmon bilan arazlashishi ham haromdir.
Xazaf – ikki barmoq orasiga tosh olib otish taqiqlangan, chunki bu koʻzga zarar yetkazishi yoki tishni sindirishi mumkin. Vorisga vasiyat qilish taqiqlangan, chunki Alloh taolo vorislarning haq-huquqlarini belgilab qoʻygan. Qoʻshnini bezovta qilish va unga zarar yetkazish ham haromdir.
Musulmon birodariga qurol oʻqtalish taqiqlangan. Shuningdek, yalangʻoch qilichni boshqalarga uzatish, chunki bu jarohatlanish xavfini tugʻdirishi mumkin. Ikki kishini ruxsatisiz orasiga kirish ham taqiqlangan. Agar sharʼiy zarar yoʻq boʻlsa, berilgan sovgʻani qaytarish ham taqiqlangan. Isrof va behuda sarflash taqiqlanadi. Aqlsiz kishilarga mol–mulkni topshirish ham taqiqlangan.
Erkak va ayollar oʻrtasida Alloh kimnidir boshqasidan ustun qilib qoʻygan narsalarini, hasad bilan tilash haromdir. Sadaqani minnat yoki ozor berish orqali yoʻqqa chiqarish ham taqiqlangan.
Guvohlikni yashirish, yetimga zulm qilish va soʻrovchini qoʻpollik bilan qaytarish, nopok dori vositalari bilan davolanish taqiqlanadi, chunki Alloh harom narsalarda insonlar uchun shifo yaratmagan. Urush vaqtida ayollar va bolalarni oʻldirish taqiqlangan.
Bir odam oʻzini boshqasidan katta olishi, vaʼdaga vafo qilmaslik, omonatga xiyonat qilish, zaruratsiz odamlardan soʻrash taqiqlanadi. Musulmon oʻz birodarini qoʻrqitmasligi yoki uning mol–mulkini hazil qilib yoki jiddiy ravishda olib qoʻymasligi kerak. Ota farzandiga bergan narsadan tashqari, hech kim sovgʻasini qaytarib olmasligi kerak.
Tibbiy tajribaga ega boʻlmagan holda davolash haromdir. Chumoli, asalari va hudhud qushini oʻldirish taqiqlanadi. Erkakning boshqa erkakning avratiga va ayolning boshqa ayolning avratiga qarashi taqiqlangan.
Ikki kishining oʻrtasiga ularning ruxsatisiz oʻtirish taqiqlangan. Salomni faqat taniganlarga emas, balki tanimaganlarga ham berish kerakligi aytilgan. Qasam ichib, biron–bir yaxshi ishni qilishdan voz kechish taqiqlangan; aksincha, qasam ichgan boʻlsa ham qasamini buzib yaxshiroq ishni qilishi va qasamini kafforatini toʻlashi kerak. Qozining gʻazablanib turganda hukm chiqarishi yoki ikki tomon orasida birining gapini eshitmasdan hukm chiqarishi taqiqlangan. Odam bozorda musulmonlarga zarar yetkazishi mumkin boʻlgan ochiq, oʻtkir asboblar bilan yurmasligi kerak.
Bir odamning boshqa birovni oʻrnidan turgʻizib, uning oʻrniga oʻtirishi taqiqlangan. Biror kishi birodarining yonidan ketayotganida ruxsatisiz ketmasligi kerak.
Bundan tashqari, insonning va butun bashariyatning baxt–saodati uchun kelgan koʻplab buyruq va taqiqlarni misol qilish mumkin. Ey soʻrovchi ayol, siz bunday dindan koʻra yaxshiroq biror dinni koʻrganmisiz yoki eshitganmisiz?
Javobni yana bir bor oʻqib chiqing va oʻzingizga savol bering: «Bu dinga ergashmaslik qanday katta yoʻqotish boʻlishi mumkin?»
Alloh taolo Qurʼoni Karimda shunday deydi:
«Kim Islomdan boshqa dinni izlaydigan boʻlsa, uning dini qabul qilinmaydi va u oxiratda ziyon koʻruvchilardan boʻladi» (Oli Imron, 85).
Xulosa qilib aytganda, sizga va bu javobni oʻqigan har bir kishiga toʻgʻri yoʻldan yurishni va haqqa ergashishni tilayman. Alloh taolo bizni va sizni barcha yomonliklardan saqlasin.
Alloh taolo biluvchi va dono zotdir.
Bu javob foydali bo’ldimi?